Andrzej Kasten (1923–2020) – rzeźbiarz, medalier, ceramik i rysownik. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych na Wydziale Rzeźby w pracowni Franciszka Strynkiewicza, w której uzyskał dyplom w 1957. W sztuce A. Kastena ważne miejsce zajmowały formy przestrzenne abstrakcyjne i figuratywne, w tym interpretacje portretowe, modele architektoniczne i monumentalno-pomnikowe, wyszukane formalnie medale, płaskorzeźby, ceramika, rysunki, grafiki, pastele (często minimalistyczne, luministyczno-nokturnowe), a także ilustracje książkowe. W jego oeuvre odbiorcy odnajdują znajomość struktur awangardowych. Poszukiwania prywatne wydają się bardziej fenomenologiczne. Ociosane z pni drzew wertykalne grupy Dwoje (1970) i Są wszędzie (1968) to aluzje do ikonografii przedstawień matek z dziećmi, ewokujące skojarzenia z dalekowschodnią estetyką i rzeźbami Davida Nasha, zainspirowanego twórczością Constantina Brâncușiego. Poetyckie dryfowanie ponad różnorodnymi kulturami wydaje się czytelne w twórczości A. Kastena, który odbył wiele inspirujących podróży do Mongolii, Uzbekistanu, Grecji, Francji, Hiszpanii i Włoch. Do jego najważniejszych realizacji należą m.in. warszawskie pomniki takie jak: wykonane z metalu, geometryczne Drogowskazy (1968), monumentalny Pomnik Kościuszkowców (1985), pomnik Waleriana Łukasińskiego (1988), znajdujące się w Wąchocku: pomnik Majora Jana „Ponurego” Piwnika (1984, rzeźbiarz w czasie wojny służył w oddziale partyzanckim AK dowodzonym przez J. Piwnika) i pomnik Podziemnego Państwa Polskiego (1989).

Tadeusz Baird, 1979

Tadeusz Baird (1928–1981) kompozytor i pedagog, studiował w trudnych, konspiracyjnych warunkach niemieckiej okupacji. Naukę kontynuował po wojnie w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, którą ukończył w 1951 r. Na Uniwersytecie Warszawskim studiował też muzykologię. Był jednym z inicjatorów i twórców Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” (od 1956). Wielokrotnie nagradzany i doceniany na forum międzynarodowym i krajowym, wyróżniał się wśród kompozytorów szacunkiem dla tradycji. Chętnie w swojej twórczości nawiązywał do renesansu, baroku i romantyzmu. Znawcy dokonań T. Bairda zauważają, że jego muzykę wyróżnia liryka, której głębię można docenić słuchając 4 Sonetów miłosnych do słów Williama Szekspira w przekładzie Macieja Słomczyńskiego, rozpisanych na baryton i orkiestrę (1956). Był autorem muzyki filmowej, m.in. do filmów Lotna (reż. A. Wajda, 1959), Ludzie z pociągu (reż. K. Kutz, 1961), Pasażerka (reż. A. Munk, 1963).

Portret Tadeusza Bairdaautorstwa A. Kastena, oddziałuje przemyślaną kompozycją – harmonijną, osiową i syntetyczną, ale też pełną oryginalnego wyrazu, oddającą charyzmatyczną osobowość kompozytora.

Bibliografia:

Irena Grzesiuk-Olszewska, Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945–1995, Warszawa 1995

Tadeusz Baird, oprac. Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, listopad 2001, [online], [dostępny: https://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-baird], [dostęp: 12.03.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Popiersie zostało przekazane w 1960 r. do Kolekcji rzeźb Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy jako dar Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Alfons Karny (1901–1989) – rzeźbiarz. Swoją przygodę ze sztuką zaczął jako rysownik, następnie podjął w 1923 r. naukę w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie Tadeusz Breyer, wykładowca i uznany rzeźbiarz, docenił jego prace studenckie, dołączając je do polskiej ekspozycji na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r. Nagradzany jeszcze w czasie studiów, m.in. za Portret Józefa Piłsudskiego (1928) i Portret Stanisława Noakowskiego (1929). Studia ukończył w 1930 r. W l. 1934–1935 był asystentem w pracowni prof. T. Breyera. W twórczości wykorzystywał kamień (szczególnie sięgał po granity o ciepłych, szaro-różowawych tonacjach), metal, szkło. W czasie II wojny światowej część dorobku A. Karnego uległa zniszczeniu. W tym okresie był zaangażowany w tajne nauczanie. Po 1945 r. był ceniony za wierność stylistyce klasycznej, co wpisywało się w obowiązującą w sztuce polskiej doktrynę socrealistyczną, a w przypadku A. Karnego było kontynuacją wypracowanego przed wojną stylu, a nie sprzeniewierzeniem się własnym ideałom. Pozostał wierny rzeźbom portretowym – Ernest Hemingway (liczne wersje w l. 1956–1972), Albert Einstein (1962), przyjmował wiele państwowych zamówień m.in. na głowy portretowe generałów Ludowego Wojska Polskiego (1961). Od 1993 r. w rodzinnym mieście artysty, w Białymstoku, istnieje Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego.

Fryderyk Chopin, ok. 1958

Popiersie Fryderyka Chopinaautorstwa A. Karnego jest pierwszym wizerunkiem kompozytora, który znalazł się w kolekcji Filharmonii Pomorskiej obok realizacji Stanisława Horno-Popławskiego, Stanisława Radwańskiego i Józefa Makowskiego. Starannie opracowane detale – układana w pukle fryzura, zawiązana pod brodą mucha, przypominają o tym, że F. Chopin przywiązywał dużą uwagę do swojego wyglądu. Na twarzy kompozytora maluje się skupienie i powaga.

Bibliografia:

Alfons Karny. 1901–1989. Katalog wystawy, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych Zachęta w Warszawie, Warszawa 1991

Barbara Wiśnioch, Alfons Karny, Warszawa 1957

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Popiersie zostało przekazane w 1960 r. do Kolekcji rzeźb Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy jako dar Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Alfons Karny (1901–1989) – rzeźbiarz. Swoją przygodę ze sztuką zaczął jako rysownik, następnie podjął w 1923 r. naukę w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie Tadeusz Breyer, wykładowca i uznany rzeźbiarz, docenił jego prace studenckie, dołączając je do polskiej ekspozycji na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r. Nagradzany jeszcze w czasie studiów, m.in. za Portret Józefa Piłsudskiego (1928) i Portret Stanisława Noakowskiego (1929). Studia ukończył w 1930 r. W l. 1934–1935 był asystentem w pracowni prof. T. Breyera. W twórczości wykorzystywał kamień (szczególnie sięgał po granity o ciepłych, szaro-różowawych tonacjach), metal, szkło. W czasie II wojny światowej część dorobku A. Karnego uległa zniszczeniu. W tym okresie był zaangażowany w tajne nauczanie. Po 1945 r. był ceniony za wierność stylistyce klasycznej, co wpisywało się w obowiązującą w sztuce polskiej doktrynę socrealistyczną, a w przypadku A. Karnego było kontynuacją wypracowanego przed wojną stylu, a nie sprzeniewierzeniem się własnym ideałom. Pozostał wierny rzeźbom portretowym – Ernest Hemingway (liczne wersje w l. 1956–1972), Albert Einstein (1962), przyjmował wiele państwowych zamówień m.in. na głowy portretowe generałów Ludowego Wojska Polskiego (1961). Od 1993 r. w rodzinnym mieście artysty, w Białymstoku, istnieje Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego.

Ignacy Jan Paderewski, ok. 1958

Nie tylko kompozytor i pianista, ale mąż stanu, premier Rządu Polskiego – Ignacy Jan Paderewski (1860–1941) jest postacią wyjątkową. Jako artysta porywał swoją grą widzów i słuchaczy w najsłynniejszych salach koncertowych na świecie. W 1872 r. rozpoczął studia w Instytucie Muzycznym w Warszawie, kontynuował je w Berlinie i w Wiedniu. Koncerty w Paryżu w 1888 r. zapoczątkowały jego karierę pianistyczną. Skomponowaną w 1907 r. Symfonią h-moll „Polonia” złożył „hołd patriotyczny dla ojczyzny”. Dzięki znajomości elit światowych I.J. Paderewski szukał wparcia dla idei odzyskania przez Polskę niepodległości. W czasie I wojny światowej zbierał fundusze na pomoc ofiarom wojny, podczas koncertów agitował  na rzecz Polski. W grudniu 1918 r., przyjechał do kraju ze Stanów Zjednoczonych. W Poznaniu, 26 grudnia 1918 r. z balkonu hotelu „Bazar” wygłosił słynne przemówienie, które stało się impulsem do wybuchu zwycięskiego powstania wielkopolskiego. W styczniu 1919 r. objął tekę premiera i ministra spraw zagranicznych RP. W 1922 r. powrócił do koncertowania.

Głowa portretowa patrona Filharmonii Pomorskiej Ignacego Jana Paderewskiego (1860–1941) została potraktowana z realistyczną wiernością. A. Karny utrwalił w kamieniu rysy znane z zachowanych fotografii z lat międzywojennych. Czas, a w ślad za nim A. Karny, zaznaczył na twarzy I.J. Paderewskiego głębokie zmarszczki, ale rzeźbiarz nie zapomniał jednocześnie, że i w młodości, i w latach dojrzałych I.J. Paderewski był bardzo eleganckim mężczyzną. Świadczą o tym zaczesane do tyłu włosy, przystrzyżone wąsy i broda. Drugim wizerunkiem I.J. Paderewskiego w kolekcji Filharmonii Pomorskiej jest rzeźba plenerowa J. Makowskiego.

Bibliografia:

Alfons Karny. 1901–1989. Katalog wystawy, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych Zachęta w Warszawie, Warszawa 1991

Teresa Chylińska, Karol Szymanowski i jego epoka, T.1, Kraków 2008

Marian Marek Drozdowski, Ignacy Jan Paderewski. Pianista, kompozytor i mąż stanu, Warszawa 2001

Juliusz Mechanisz, Mieczysław Karłowicz – bibliografia, Warszawa 2009

Barbara Wiśnioch, Alfons Karny, Warszawa 1957

opracowanie (Alfons Karny i rzeźba Karol Szymanowski): dr Dorota Grubba-Thiede

opracowanie (rzeźby Fryderyk Chopin, Ignacy Jan Paderewski, Mieczysław Karłowicz): dr Agnieszka Wysocka

Popiersie zostało przekazane w 1960 r. do Kolekcji rzeźb Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy jako dar Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Alfons Karny (1901–1989) – rzeźbiarz. Swoją przygodę ze sztuką zaczął jako rysownik, następnie podjął w 1923 r. naukę w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, gdzie Tadeusz Breyer, wykładowca i uznany rzeźbiarz, docenił jego prace studenckie, dołączając je do polskiej ekspozycji na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r. Nagradzany jeszcze w czasie studiów, m.in. za Portret Józefa Piłsudskiego (1928) i Portret Stanisława Noakowskiego (1929). Studia ukończył w 1930 r. W l. 1934–1935 był asystentem w pracowni prof. T. Breyera. W twórczości wykorzystywał kamień (szczególnie sięgał po granity o ciepłych, szaro-różowawych tonacjach), metal, szkło. W czasie II wojny światowej część dorobku A. Karnego uległa zniszczeniu. W tym okresie był zaangażowany w tajne nauczanie. Po 1945 r. był ceniony za wierność stylistyce klasycznej, co wpisywało się w obowiązującą w sztuce polskiej doktrynę socrealistyczną, a w przypadku A. Karnego było kontynuacją wypracowanego przed wojną stylu, a nie sprzeniewierzeniem się własnym ideałom. Pozostał wierny rzeźbom portretowym – Ernest Hemingway (liczne wersje w l. 1956–1972), Albert Einstein (1962), przyjmował wiele państwowych zamówień m.in. na głowy portretowe generałów Ludowego Wojska Polskiego (1961). Od 1993 r. w rodzinnym mieście artysty, w Białymstoku, istnieje Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego.

Karol Szymanowski, ok. 1958

Alfons Karny utrwalił w granicie Karola Szymanowskiego (1882–1937), twórcę, którego pełną emocji muzykę znawcy jego twórczości uważają za pomost łączący spuściznę Fryderyka Chopina z polską muzyką współczesną. Pobierał prywatnie lekcje u Zygmunta Noskowskiego i Marka Zawirskiego. Współtworzył w Berlinie Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich (z G. Fitelbergiem, L. Różyckim, A. Szeluto). Symfoniczne i fortepianowe kompozycje K. Szymanowskiego wykonywane w salach koncertowych Berlina, Wiednia i Warszawy szybko przyniosły mu sławę i uznanie. W latach 20. XX w. skomponował cykle pieśni, cykle miniatur fortepianowych oraz operę Król Roger, dla której inspiracją były podróże na południe Europy. W 1927 r. został dyrektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego. W Zakopanem, gdzie bywał w związku z leczeniem gruźlicy, włączał się w tamtejsze życie kulturalne. Obecnie w wynajmowanej przez niego willi „Atma” mieści się oddział Muzeum Narodowego w Krakowie poświęcone życiu i twórczości K. Szymanowskiego. 

Portret Karola Szymanowskiego (1882–1937) jest mistrzowskim przykładem monumentalnego stylu rzeźby, jaki wypracował A. Karny jeszcze w l. 30. XX w., będąc pod wpływem klasycyzmu warszawsko-lwowsko-wileńskiego, ale też dialogując m.in. z dokonaniami francuskich rzeźbiarzy, takich jak Antoine Bourdelle, czy Aristide Maillol. W portrecie K. Szymanowskiego A. Karny połączył archaiczny monumentalizm z aurą witalności. Wybór różowawego granitu i rozedrgana faktura połączona z rozległymi gładkimi partiami pozwoliły A. Karnemu na podkreślenie cielesności portretowanego i wyrażenie jego afirmatywnej psychiki.

Bibliografia:

Alfons Karny. 1901–1989. Katalog wystawy, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych Zachęta w Warszawie, Warszawa 1991

Teresa Chylińska, Karol Szymanowski i jego epoka, T.1, Kraków 2008

Barbara Wiśnioch, Alfons Karny, Warszawa 1957

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Barbara Bieniulis-Strynkiewicz (1922–1996) – rzeźbiarka, rysowniczka, wykładowczyni, krytyczka sztuki. Studiowała w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, podczas których wyjechała na roczne stypendium do Paryża. Dyplom obroniła w 1950 r. w pracowni Franciszka Strynkiewicza. B. Bieniulis-Strynkiewicz była autorką poetyckich rzeźb, chętnie eksponowanych w plenerze. Wprowadzała do swoich prac łagodne formy, w których ważną rolę odgrywały ażury, synteza i organiczność. Współtworzyła razem z mężem, Franciszkiem Strynkiewiczem, słynny park – pracownię eksperymentalnej ceramicznej rzeźby w Mogielnicy (od 1955), gdzie oboje prezentowali swoje dzieła. Ich wspólnym projektem jest m.in. pomnik Partyzantów w Kraśniku (1966). W l. 70. XX w. związała swoje życie zawodowe z toruńskim Uniwersytetem Mikołaja Kopernika, gdzie kierowała Zakładem Rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych (w l. 1975–1982, od 1977 jako docent). Publikowała teksty krytyczne, recenzje i eseje o sztuce (w l. 1948-50 na łamach „Przeglądu Artystycznego”, „Nowin Literackich” czy „Problemów”).

Piotr Perkowski (1901–1990) należał do grona charyzmatycznych kompozytorów i animatorów życia muzycznego, działających aktywnie mimo tragicznych czasów, w których przyszło im żyć. Studiował w warszawskim Konserwatorium Muzycznym (1923–1925), w klasie Romana Statkowskiego i pobierał prywatne lekcje u Karola Szymanowskiego. Następnie studiował w Paryżu u Alberta Roussela (1926–1928). Założył w 1926 r. Stowarzyszenie Młodych Muzyków Polaków w Paryżu. W 1930 r. w Warszawie przewodził Towarzystwu Przyjaciół Muzyki Symfonicznej w Warszawie i przyjął stanowisko wiceprezesa polskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. W l. 1936–1939 był profesorem i dyrektorem Konserwatorium oraz Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego w Toruniu. W czasie okupacji niemieckiej prowadził tajne nauczanie. Walczył w powstaniu warszawskim (pseud. dr Puławski). W l. 1946–1951 i 1954–1971 był profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Równolegle do pracy pedagogicznej był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Filharmonii Krakowskiej i Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach.

Rzeźba B. Bieniulis-Strynkiewicz przedstawiająca Piotra Perkowskiego, należy do szlachetnej w wyrazie kompozycji portretowej. Artystka połączyła fizyczne podobieństwo P. Perkowskiego z interpretacją jego poetyckiej, łagodnej osobowości. Skupienie oddane zostało ściągnięciem brwi, pionowymi zmarszczkami i przymkniętymi powiekami. Zaczesane włosy odsłaniają wysokie czoło.

Bibliografia:

Barbara Bieniulis-Strynkiewiczowa, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, [online], [dostępny: https://rzezba-oronsko.pl/artysci/barbara-bieniulis-strynkiewicz/], [dostęp: 3.03.2023]

Barbara Bieniulis-Strynkiewiczowa, Strona Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu, [online], [dostępny:

http://www.rzezba.umk.pl/?barbara-bieniulis-strynkiewicz,80], [dostęp: 3.03.2023]

Mogielnica. Natura i rzeźba. Pracownia doświadczalna Barbary i Franciszka Strynkiewiczów. Katalog wystawy, teksty J. Starzyński, B. i F. Strynkiewiczowie, Mogielnica 1971

Piotr Perkowski, oprac. Małgorzata Kosińska,Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, marzec 2006, [online], [dostępny: https://culture.pl/pl/tworca/piotr-perkowski], [dostęp: 3.03.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Bronisław Chromy (1925–2017) – rzeźbiarz, medalier, malarz, pedagog. Na talent młodego robotnika, pracującego w krakowskiej artystycznej odlewni metalu Franciszka Tieslera, zwrócił uwagę rzeźbiarz Karol Hukan. Dzięki jego wsparciu i namowom B. Chromy ukończył eksternistycznie Liceum Sztuk Plastycznych i rozpoczął studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Dyplom obronił w 1956 r., w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Został wykładowcą ASP w Krakowie (najpierw w filii uczelni w Katowicach), a od poł. l. 70. XX w. prowadził własną pracownię rzeźby w krakowskiej ASP. W l. 50 XX w. ujawniał fascynacje surowością sztuki prehistorycznej – neolitycznymi megalitami, łącząc kamienie polodowcowe z elementami odlanymi w metalu i betonem. Stopniowo B. Chromy realizował coraz liczniejsze zamówienia. Surowe, szlachetne w wyrazie kompozycje naznaczał elementami wariacyjności, aż wreszcie swoistym manieryzmem, czy secesyjnością [np. estetyzujące kompozycje do przestrzeni otwartych dedykowane Fryderykowi Chopinowi – pomniki Chopina w Wieliczce (2010) i Wrocławiu (2010)]. Ważną dziedziną były też prace dedykowane zwierzętom: Koń – wspomnienia wojenne (1954) oraz relacjom zwierząt i ludzi: Auriga (1974), pomnik Psa Dżoka w Krakowie (2001). Dziełem B. Chromego, rozpoznawalnym przez większość Polaków jest Smok Wawelski, ogromna rzeźba kinetyczna, ustawiona u stóp Wzgórza Wawelskiego (model opracowany w 1960, ustawiony w obecnym miejscu w 1972). Wybitnym osiągnięciem, pod względem formalnym i ikonograficznym, pozostają drzwi z brązu, nastawa ołtarzowa i stacje Drogi Krzyżowej dla kościoła pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego w Tarnowie (l. 90. XX w.). Swoje życie rzeźbiarz opisał w 2005 r. w nagrodzonej książce autobiograficznej Kamień i marzenie.

Popiersie Witolda Małcużyńskiego (1914–1977) autorstwa B. Chromego, to drugi wizerunek rzeźbiarski pianisty wykonany do kolekcji Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy (powstał także portret dłuta Józefa Galicy).

Witold Małcużyński (1914–1977) to laureat III nagrody III Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (1937), koncertował na całym świecie, w najlepszych salach koncertowych, zbierając entuzjastyczne recenzje. Po II wojnie światowej przyjechał do Polski w 1958 r., gdzie witano go jak bohatera narodowego. W latach 1960, 1970 i 1975 był jurorem Konkursów Chopinowskich w Warszawie.  

W interpretacji B. Chromego, popiersie nawiązuje być może do późnorenesansowych rzeźb tzw. Głów Wawelskich (z XVI w.), które wcześniej poddał współczesnej redakcji jego profesor X. Dunikowski (w l. 1925–1928). Intrygującym zabiegiem B. Chromego jest wprowadzenie wyrazistych, delikatnie groteskowych rysów twarzy modela, a także interferencyjny rytm bruzd pokrywających zmarszczone czoło. Dodajmy, że W. Małcużyński był zaangażowany w negocjacje dyplomatyczne, które przyczyniły się do powrotu w 1959 r. do Polski z Kanady wywiezionych dóbr kultury, w tym arrasów z Zamku Wawelskiego i rękopisów Fryderyka Chopina.

Bibliografia:

Bronisław Chromy, Kamień i marzenie. Autobiografia, Kraków 2005

Jerzy Madeyski, Bronisław Chromy, Kraków 2007

opracowanie dr Dorota Grubba-Thiede

Stanisław Cukier (ur.1954) – rzeźbiarz i pedagog. Absolwent Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem. Studiował w l. 1976-1981 w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie obronił dyplom w pracowni medalierki i malarki Zofii Demkowskiej. Po studiach związany z warszawską ASP, a od 1991 r. nauczyciel w zakopiańskim Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara (w l. 1994–2019 dyrektor tej szkoły). S. Cukier jest autorem rzeźb niejako semiologicznych, wynikających z refleksji nad antropologią kulturową i religią. W sztuce kieruje się erudycyjnymi odniesieniami jak i empatią do zastanej przestrzeni, kontynuując idee uważności względem ludzi, zwierząt i przyrody, postulowaną przez A. Kenara. S. Cukier interpretuje m.in.  aspekty intymności (Maternity), procesy introwertyczne, twórczo komentuje toposy literackie, w tym tematykę mitologiczną (Ikar, Nike, Wenus), biblijno-mistyczną (Ecce Homo, Św. Sebastian, Archanioł Michał, wizerunki Najświętszej Marii Panny), klisze kulturowe. W 2012 r. otrzymał złoty medal w konkursie „Sport w sztuce” za rzeźbę Tenisistka – pokazaną podczas jubileuszowej edycji 100-lecia Olimpijskich Konkursów Sztuki. W 2016 r. zrealizował pomnik Jana Pawła II w Jabłonce. Od 2009 r. cyklicznie współtworzy Plenery Rzeźby w Granicie w Strzegomiu (2009, 2010, 2012 i 2016), gdzie wykuł ponad dwumetrowe kompozycje, takie jak: Macierzyństwo, Spacer – Ich Dwoje, Tenisistka i Michał Archanioł.

Jerzy Godziszewski (1935–2016) to wybitny artysta-muzyk, wirtuoz fortepianu, pedagog, m in. wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej we Wrocławiu (od 1967) i Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Bydgoszczy (od 1978, przemianowanej (od 1982) w Akademię Muzyczną im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. W 1998 r. otrzymał nagrodę Fundacji im. Karola Szymanowskiego, a jego nagranie solowych utworów fortepianowych Karola Szymanowskiego zostało uznane Płytą Roku przez miesięcznik „Studio” i nagrodzone „Fryderykiem”. W 2007 r. Akademia Muzyczna w Bydgoszczy uhonorowała J. Godziszewskiego tytułem doktora honoris causa.

S. Cukier w rzeźbiarskim portrecie wirtuoza fortepianu wydaje się nawiązywać do impresjonistycznego cykluwoskowych główMedarda Rosso i do realizmu krytycznego i symbolizmu (np. Georges’a Minne’a), zarazem – poprzez wprowadzenie surowych partii, poddanych geometryzującej syntezie, do kultury Morza Egejskiego, zwłaszcza do mykeńskich masek pośmiertnych (wykuwanych w blasze repusowanej).

Bibliografia:

Profesor Jerzy Godziszewski: pierwszy doktor honoris causa Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego, red. Barbara Mielcarek-Krzyżanowska, Bydgoszcz 2007

Stanisław Cukier. Bóg i forma: rzeźba/Stanisław Cukier. God and form: sculptures, kurator: Anna Król,teksty: Anna Król, Jerzy Stelmach, tłum. Jerzy Juruś, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2015

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Gustav Eberlein (1847–1926) – rzeźbiarz, od 1893 r. profesor Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Uczył się w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (1866–1869), a następnie dzięki stypendium kontynuował naukę w Berlinie. Odbywał podróże artystyczne, pracował w Rzymie, Nowym Jorku, Buenos Aires i Santiago de Chile. Był ceniony za realizacje pomnikowe. Rzeźba Zraniona nimfa powstała podczas pobytu artysty w Rzymie, w 1890 r. Została ona zaprezentowana rok później na Wystawie Sztuki w Berlinie. Do swoich zbiorów zakupił ją wtedy Wacław Miecznikowski. Do II wojny światowej zdobiła wnętrza pałacu w Niedźwiedziu (gm. Dębowa Łąka, województwo kujawsko-pomorskie). Rzeźba przetrwała zniszczenie i grabież wyposażenia w czasie okupacji i w 1945 r. Do 1971 r. pozostawała w Niedźwiedziu (pałac został siedzibą dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Rolnego). W 1971 r. na wniosek konserwatora zabytków woj. bydgoskiego Zdzisława Ciary rzeźba G. Eberleina została przeniesiona do wnętrza Filharmonii Pomorskiej.

Grupa rzeźbiarska inspirowana tematyką mitologiczną, przedstawia parę młodych ludzi. Na skale siedzi nagi młodzieniec, nad nim stoi naga dziewczyna, opierając prawą rękę na plecach młodzieńca i prawą nogę o jego udo i klatkę piersiową. Postaci okrywa na wysokości bioder suto marszczona tkanina. Pierwotnie chłopiec wyjmował z prawej stopy dziewczyny cierń. Obecnie rzeźba uszkodzona (brak prawej ręki młodzieńca, brak fragmentu prawej nogi i stopy nimfy). Rzeźba nawiązuje do tradycji klasycznej rzeźby. Artysta z dużą biegłością pokazał ruch i mimikę postaci (uśmiechniętą twarz młodzieńca, smutną twarz dziewczyny).

Bibliografia:

MichałGradowski, „Zraniona nimfa” w Filharmonii Pomorskiej, „Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu”, z. 7, 2002.

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Gustaw Zemła (ur. 1931) – rzeźbiarz i pedagog. Studiował w l. 1952–1958 w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 1958 r. związany w macierzystą uczelnią jako wykładowca (prorektor w l. 1973–1976, w 1987 otrzymał tytuł profesora). G. Zemła na przełomie l. 50. i 60. XX w. wprowadził do swojej twórczości oryginalną figurację metaforyczną, w której pobrzmiewa  sztuka starożytna i kultura hellenistycznej Grecji. Spektakularnym osiągnięciem G. Zemły, które weszło do historii sztuki XX w., była realizacja pomnika Powstańców Śląskich w Katowicach, odsłoniętego w 1966 r. Imponująca jest liczba realizacji rzeźb plenerowych G. Zemły. Do 1979 r. realizował wiele pomników dedykowanych postaciom czy wydarzeniom historycznym, m.in.: popiersie Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (1961), pomnik Karola Świerczewskiego w Warszawie (1968), pomnik Władysława Broniewskiego w Płocku (1972), pomnik Czynu Polaków (Pomnik Trzech Orłów) w Szczecinie (1979). G. Zemła zajmuje istotne miejsce wśród artystów współczesnych inspirujących się tematyką religijną i duchowością. Od początku l. 80. XX w. zrealizował m.in. 10 pomników przedstawiających Jana Pawła II – w Miestrzejowicach (1991), Płocku (1993), Łomży (2004), w Krakowie na Wawelu (2008), pomnik Jerzego Popiełuszki w Toruniu (2011). Zaprojektowana przez G. Zemłę statuetka od 1997 r. jest wręczana laureatom Nagrody Literackiej „Nike”.

Bolesław Szabelski, 1979

G. Zemła wykonał dla Filharmonii Pomorskiej wizerunek kompozytora, pedagoga i organisty Bolesława Szabelskiego(1896-1979), będącego w l. 1927–1929 uczniem Karola Szymanowskiego. Od 1929 r. był nauczycielem kontrapunktu i gry na organach w Konserwatorium Śląskim w Katowicach i w Szkole Muzycznej w Cieszynie (1934–1939). W 1945 r. B. Szabelski został dziekanem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach – uczelni, w której otrzymał także tytuł profesora zwyczajnego (1958). Premiera jego nowatorskich Improwizacji miała miejsce w 1956 r. na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. Jego kolejne kompozycje wykonywano jeszcze kilkakrotnie w kolejnych odsłonach „Warszawskiej Jesieni”. Przez ponad dwie dekady B. Szabelski należał do zarządu Polskiego Związku Kompozytorów Polskich, a jego utwory wielokrotnie wykonywano na festiwalach w kraju i za granicą.

Rzeźbiarz oddał wiernie rysy portretowanego. Wprowadził też sugestię ruchu, delikatnie odchylając głowę kompozytora w bok.

Bibliografia:

Dorota Folga-Januszewska, Gustaw Zemła. Rzeźba, Olszanica 2021

Leon Markiewicz, Bolesław Szabelski, życie i twórczość, Warszawa 1995

Renata Rogozińska, W stronę Golgoty. Inspiracje pasyjne w sztuce polskiej w latach 1970–1999, Poznań 2002

opracowanie dr Dorota Grubba-Thiede

Jacek Kiciński (ur. 1966) – rzeźbiarz, konserwator, pedagog. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Dyplom uzyskał w pracowni rzeźbiarskiej Edwarda Sitka w 1993 r. Jest autorem rzeźb plenerowych: Obelisku Bł. Stanisława Kubisty w Katowicach (2000), Teofila Ociepki w Katowicach (2016), Czarownicy (oskarżonej o czary Katarzyny Włodyczko) w Czeladzi (2016), Władysława Bartoszewskiego w Sopocie (2020), portretów rzeźbiarskich i dzieł kameralnych. Jego rzeźby są poetyckie i poddane delikatnej deformacji, która wydłużając proporcje czyni je lekkimi i odrealnionymi. J. Kiciński współpracuje z architektami Maciejem Jacaszkiem i Rafałem Stachowiczem.

Z okazji uroczystości, która honorowała Jerzego Maksymiuka – jubileusz 85. urodzin i nadanie tytułu honoris causa Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, J. Kiciński wykonał rzeźbiarski wizerunek charyzmatycznego pianisty, improwizatora, kompozytora i dyrygenta. Rzeźba, pomyślana jako integralna część architektury, ukazuje w częściowo pełnoplastycznej, a częściowo płaskorzeźbiarskiej formie sylwetkę w ujęciu frontalnym, opracowaną do wysokości kolan. Maestro ukazany został dynamicznie, w ruchu, unosząc prawą ręką batutę w górę, lewą kładąc na rozłożonej partyturze. J. Kiciński tak napisał o swojej pracy: „Chciałem pokazać Maksymiuka z batutą w dłoni, ale jednocześnie w pełni skupienia, jeszcze jakby w akcie twórczym, gdzie cisza na zewnątrz, a w środku, wewnątrz dyrygenta już rozbrzmiewać zaczyna muzyka”.

Jerzy Maksymiuk (ur. 1936), swoją karierę rozpoczął w 1961 r. od zwycięstwa w I Ogólnopolskim Konkursie Pianistycznym im. I.J. Paderewskiego w Bydgoszczy. 19 listopada 2021 r. uroczystość wręczenia J. Maksymiukowi doktoratu honoris causa uświetnił koncert w Filharmonii Pomorskiej. Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Pomorskiej pod batutą J. Maksymiuka wykonała III Symfonię Es-dur „Eroica” op. 55  Ludwiga van Beethovena i II Koncert Skrzypcowy op. 61 Karola Szymanowskiego.

Bibliografia:

Maestro w Bydgoszczy, red. Mariola Grochowina, Monika Biesaga, Bydgoszcz 2021

Spotkanie z Jerzym Maksymiukiem, [w:] Krystyna Starczak-Kozłowska, Życie na przełomie.

Opowieść o Andrzeju Szwalbe, wyd. II poszerzone, Bydgoszcz 2018

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka