Adolf Ryszka (1935–1995) – rzeźbiarz, medalier i pedagog. Absolwent Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem (1953–1957). Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie otrzymał dyplom w pracowni Jerzego Jarnuszkiewicza w 1962 r. Trzykrotnie (od 1969) uczestniczył w Sympozjach Europejskich Rzeźbiarzy w St. Margarethen w Austrii, odbywających się na terenie kamieniołomów eksploatowanych od czasów Cesarstwa Rzymskiego. A. Ryszka brał udział w wystawach,  plenerach i sympozjach (l. 70. – 90. XX w.), m.in. w Madrycie (1978), Bilbao (1979), Paryżu (1980).  Obok Olgierda Truszyńskiego należał do prekursorów Nowej Figuracji, zanim stała się popularna w Polsce. Od 1983 r. A. Ryszka kierował Zakładem Rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1995). Wypowiadał się w rzeźbie kameralnej i monumentalnej. Wśród realizacji plenerowych do najważniejszych należy pomnik Christiana Andersena w Kopenhadze (1968), pomnik Brata Zeno (współprojektant Hajime Togashim) w Gotembie w Japonii. A. Ryszka jest twórcą cykli rzeźbiarskich m.in.: Niewinni, Kroczący (1970–1977), Portrety Pabla Casalsa (1966–1978), Hełmy (1981–1994), Sarkofagi (1980–1995) oraz chyba najpiękniejszego w jego oeuvre – cyklu Niewinne (1966–1986), sylwet poddawanych optycznie czasoprzestrzennej degradacji. Niewinne, a także Niewinni zdają się ożywiać ducha archaicznej rzeźby greckiej. A. Ryszka pozostaje jedną z wyrazistszych osobowości rzeźby współczesnej, wypracowując rozpoznawalną poetykę obrazowania.

Horyzontalna kompozycja przestrzenna Sinfonia Sacra – Andrzej Panufnik in memoriam, jest aluzyjną i symboliczną formą dedykowaną utworowi skomponowanemu przez Andrzeja Panufnika (1914–1991) pod tym samym tytułem.  Wybitny kompozytor i dyrygent opracował jedną ze swoich najbardziej znanych symfonii w 1963 r., jako dzieło okolicznościowe, upamiętniające Millenium Chrześcijaństwa w Polsce (966-1966). Jak zauważył dyrygent Łukasz Borowicz: „Sinfonia sacra na którą składa się Wizja I, Wizja II, Wizja III i Hymn, jest kompozycją arcytrudną wykonawczo, kryjącą w sobie potencjał wielu tajemnic oraz „niemożliwości”. Np.  wprowadzające dźwięki czterech trąbek powinny być zakomponowane na planie kwadratu, osoby wykonujące powinny być oddalone od siebie, by dźwięki uczestników otaczały”.

Właśnie ten motyw – rozległego rezonowania w przestrzeni – stał się inspiracją dla A. Ryszki do organicznej i jak nuty rozpościerającej się kompozycji, ze spinającym całość aluzyjnym gryfem, podpatrzonym w zabytkowej altówce lub skrzypcach, połączonym z motywem woluty – spirali logarytmicznej.

O rzeźbie Sinfonia Sacra – Andrzej Panufnik in memoriam tak pisała Anna Podsiadły: „W 1981 r. Aleksander Wojciechowski, jako komisarz polski (…) w Biennale Sztuki w Wenecji, typuje do wystawy w Pawilonie Polskim w 1982 prace Adolfa Ryszki i Jana Kucza. Artysta [A. Ryszka] pracuje (…) nad Sinfonia sacra Andrzej Panufnik in memorian (…) odlaną w brązie w 1982, jako własność Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy, eksponowana przed pałacem Mostowskiego w Ostromecku. Drugi egzemplarz dzieła zakupi Lady Panufnik”.

Rzeźba Sinfonia Sacra – Andrzej Panufnik in memoriam, miała współtworzyć Galerię Rzeźby Romantycznej zaplanowaną przez Andrzeja Szwalbego, realizowaną od połowy l. 80. XX w. dla założenia pałacowo-parkowego w Ostromecku.

Bibliografia:

Adolf Ryszka. Rzeźba, red. Bogusław Mansfeld, Halina Gajewska, współpraca Jasna Strzałkowska-Ryszka, Maciej Szańkowski, kalendarium: Anna Podsiadły, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, 2007

Andrzej Panufnik, „Sinfonia Sacra” i inne utwory, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, wrzesień 2002, [online], [dostępny: https://culture.pl/pl/dzielo/andrzej-panufnik-sinfonia-sacra-i-inne-utwory-accord], [dostęp: 23.02.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Stanisław Horno-Popławski (1902–1997) – rzeźbiarz, malarz i pedagog. Studiował od 1922 r. na warszawskiej uczelni artystycznej [ob. ASP w Warszawie], dyplom obronił w pracowni rzeźby prof. Tadeusza Breyera. W l. 1931-1939 prowadził wraz z Tadeuszem Godziszewskim pracownię rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W 1939 r. brał udział w kampanii wrześniowej i dostał się do Oflagu II C Woldenberg na Pomorzu Zachodnim, gdzie przebywał do końca II wojny światowej. Po 1945 r. pracował w Białymstoku (stworzył tam rzeźbę Praczki i figurę Chrystusa Dobrego Pasterza. Od stycznia 1946 do września 1949 r. prowadził Katedrę Rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Współpracował z Państwowym Liceum Technik Plastycznych w Bydgoszczy [ob. Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Bydgoszczy] i zrealizował płaskorzeźbę Muzy dla Teatru Polskiego w Bydgoszczy. W 1949 r. przeniósł się do Trójmiasta, obejmując stanowisko profesora i dziekana Wydziału Rzeźby Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Sopocie [następnie od 1954 WSSP w Gdańsku]. Pracownię dyplomową prowadził do 1972 r., ukończyli ją m.in. Janina Stefanowicz-Schmidt, Irena Zabrocka, Hanna Brzuszkiewicz, Ewa Beyer-Formela, Maria Bor-Myśliborska, Włodzimierz Wieczorkiewicz, Albert Zalewski, Stanisław Gierada, Stanisław Radwański, Maria Kuczyńska. W latach 50. XX w. pod wpływem inspiracji archaiczną rzeźbą grecką i etruską, podjął poszukiwania formalne wykorzystując ekspresję naturalnych kształtów „kamieni polnych”. W 1962 r. S. Horno-Popławski reprezentował Polskę na XXXI Biennale Sztuki w Wenecji. Jego rzeźby prezentowane były na wystawach, m. in. na Międzynarodowej Wystawie Rzeźby Współczesnej w Paryżu (1956, 1961), na Biennale Sztuki Współczesnej we Florencji. Był autorem pomników, m.in.: Adama Mickiewicza przed PKiN w Warszawie (l. 50. XX w.); Marii Konopnickiej w Kaliszu (1968), Henryka Sienkiewicza w Bydgoszczy (1968), Karola Szymanowskiego i Jana Kilińskiego w Słupsku (1972). W latach 1978–1981 wraz z żoną, Ingą Stanisławą Popławską, mieszkał w Bydgoszczy na terenie Ogrodu Botanicznego, gdzie stworzył w 1978 r. Galerię Rzeźby Plenerowej.  W 1996 r. otrzymał doktorat honoris causa Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Rok później drugi doktorat honoris causa – Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Obcowanie twórczością S. Horno-Popławskiego wprowadza widza w stan wyciszenia, refleksji nad kruchością i przemijalnością świata. Pod koniec życia rzeźbiarz powiedział: „Nawróciłem się do Antyku, ale takiego jaki jawi się on nam dzisiaj, a nie z czasów Peryklesa”.

Grzegorz Fitelberg, 1992

Stanisław Horno-Popławski poddał interpretacji fizjonomię Grzegorza Fitelberga (1879–1953), wybitnego kompozytora i dyrygenta, propagującego polską muzykę współczesną na forum międzynarodowym. Obok własnej twórczości kompozytorskiej zapisał się w historii jako dyrygent edukujący zespoły orkiestr na rzecz muzyki awangardowej. Osiągnięcia G. Fitelberga porównywane są do działań Herberta von Karajana czy Pierre’a Bouleza. W 1905 r. G. Fitelberg założył wraz z Karolem Szymanowskim, Ludomirem Różyckim i Apolinarym Szeluto grupę kompozytorską „Młoda Polska” i pracował jako dyrygent Orkiestry Filharmonii Warszawskiej. Od 1914 r. koncertował w Rosji, był też dyrygentem orkiestry towarzyszącej Baletom Rosyjskim Sergiusza Diagilewa (1921–1924) występując z nimi w  Paryżu, Londynie, Brukseli i Monte Carlo. W 1937 r. podczas Wystawy Światowej w Paryżu wystąpił z Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Warszawie, zdobywając złoty medal.  Jesienią 1939 r. wyjechał do Paryża, następnie do Buenos Aires (1940–1941) oraz do USA i Kanady, gdzie w l. 1942–1945 koncertował m.in. w Nowym Jorku, Montrealu czy Toronto. Od 1947 r., po powrocie do Polski, był dyrektorem założonej przez siebie Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach i profesorem  tamtejszej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej.

S. Horno-Popławski podjął konwencję syntezującego portretu muzyka, nadając jego rysom subtelność i zarazem monumentalną ekspresywność. Rzeźbiarz nie zapomniał o charakterystycznych okularach noszonych przez G. Fitelberga od lat młodości. Poprzez geometryzację partii twarzy rzeźbiarz twórczo nawiązał do twórczości Formistów.

Bibliografia:

Jolanta, Chrzanowska-Pieńkos, Andrzej Pieńkos, Leksykon sztuki polskiej XX wieku, Poznań 1996

Dorota Grubba, Stanisław Horno-Popławski: Droga sztuki – sztuka drogi. Wystawa z okazji setnej rocznicy urodzin artysty, Państwowa Galeria Sztuki Sopot, red. nauk. Jerzy Malinowski, dyrektorzy: Zbigniew Buski, Czesława Podrucka, Sopot 2002

Roman, Konik Myślenie kamieniem. Stanisław Horno-Popławski, Bydgoszcz-Wrocław 2016

Marek Zwyrzykowski, Grzegorz Fitelberg. Twórca radiowej orkiestry, „Polskie Radio/Dwójka” audycja z dn. 9.01.2015, [online], [dostępny:https://polskieradio24.pl/340/6588/Artykul/1731970,Grzegorz-Fitelberg-Tworca-radiowej-orkiestry], [dostęp: 11.12.2021]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Stanisław Radwański (ur. 1941) – rzeźbiarz, malarz i pedagog. Studiował na Wydziale Rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, gdzie obronił dyplom w pracowni Stanisława Horno-Popławskiego w 1968 r. Od 1973 r. związany z macierzystą uczelnią [ob. ASP w Gdańsku]. W latach 1990–1996 rektor gdańskiej ASP. W 1997 r. kierował Pracownią Rzeźby Uniwersytetu Radford w Virginii w USA. Jest uznanym twórcą oryginalnych propozycji formalnych, wirtuozem współczesnej rzeźby wprowadzającym do ikonosfery jemu tylko właściwe czyste formy, np. motywy poklatkowości i spotęgowania semantyczno-wyrazowe [jak w Portrecie Taty, 1983], nadrealność wariacyjnych kompozycji [np. Muza, czy Kroczący], i inne wrażliwe interpretacje podejmowanych problemów, poszerzające fenomen nurtu nowej figuracji, nowej fali, postmodernizmu, wreszcie sztuki obu dekad XXI w. w otwartej przestrzeni miast. S. Radwański wielokrotnie odznaczany i honorowany, m.in. w 2021 r. otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” wręczony w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

S. Radwański jest autorem cykli figuratywnych w przestrzeni otwartej, w tym rzeźby Kroczący i kompozycji Para (figur trzymających się za ręce) dla Kantonu w Chinach (obie z l. 2016–2017). Obie rzeźby wykonano na zaproszenie organizatorów „Festiwali poetyckich i filmowych” odbywających się w Kantonie. Do rzeźb dla przestrzeni otwartych (w tym sakralnych)  oraz dla miejsc upamiętnienia należą m. in.: pomnik Jacka Malczewskiego w Radomiu (1983), rzeźby do wnętrz Opery Bałtyckiej w Gdańsku Wrzeszczu i Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy (lata 80–90 XX w.), pomnik Jana Gutenberga w Gdańsku (1998), pomnik Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (2005),  pomniki Jana Pawła II w Toruniu (2007) i w Pampelunie w Hiszpanii (2010) oraz w Mławie (2010). W 2008 r. rzeźbiarz zrealizował pomnik Juliusza Słowackiego w Kijowie.

S. Radwański w wywiadzie z prof. Adrianą Majdzińską (2021), tak wspominał czas nauki w Liceum Plastycznym w Gdyni Orłowie: „(…) była to taka wyjątkowa szkoła, w której znaleźli się wybitni pedagodzy – artyści. Oni przede wszystkim zarazili nas sztuką. Nigdy nie czułem się bardziej artystą niż w liceum. Jak się chodziło na wagary, to tylko po to żeby malować. (…) najpierw widziałem siebie jako malarza. Dużo rysowałem, dużo malowałem. (…) Stało się inaczej, dzięki wojsku i dzięki geometrii skończyłem Rzeźbę. Do rzeźby prowadzą różne drogi. (…) Artysta powinien być odrobinę szalony (…). Gdy dotykam spraw historycznych, nie uderzam w nutę pompatyczną. Staram się znaleźć jakiś skrót. Na przykład jak robiłem kiedyś popiersie Dantego czy Napoleona – to nie były portrety. (…) Zapamiętujemy na podstawie różnych przetworzonych rzeczy i pozostają znowu, jakieś tylko kody, którymi się porozumiewamy”.

Benjamin Britten, 1985

S. Radwański w popiersiu Benjamina Brittena (1913–1976) zawarł psychologiczny portret wybitnej osobowości kultury współczesnej, jakby zanurzonej w introwertycznym procesie twórczym, z dłonią wzniesioną ku twarzy. To interpretacja skupienia B. Brittena, wybitnego angielskiego kompozytora, pianisty i dyrygenta, autora oper i muzyki orkiestrowej. Najwięcej utworów stworzył on dla Petera Pearsa (1910-1986), uznanego tenora, zarazem jego partnera życiowego. Wysmukłość proporcji, modna fryzura, (włosy ułożone tak, że odsłaniają szyję), marynarka z grubego sztruksu, ukazuje elegancję B. Brittena. S. Radwański w ekspresyjnym portrecie wskazał na niespokojny temperament, mowę ciała B. Brittena i charakterystyczne muskanie dłonią podbródka.

B. Britten był gościem Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy 20 września 1961 r., co upamiętniono tym rzeźbiarskim portretem.

Bibliografia:

(Łuk), Rośnie galeria portretów w FP. Popiersie Benjamina Brittena dłuta Stanisława Radwańskiego, „Dziennik Wieczorny”, 20.08.1987, nr 161, s. 4

Stanisław  Radwański [w:] Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 1945–2005, Tradycja i współczesność. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe Gdańsk, red. Wojciech Zmorzyński, Gdańsk 2005

Stanisław Radwański. Obecny – nieusprawiedliwiony, film towarzyszący wystawie indywidualnej S. Radwańskiego, Zbrojownia Sztuki ASP w Gdańsku, kurator Mariusz Białecki, publ. 17.XI.2021, [online], [dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=MNQXp12Wuxk], [dostęp: 18.02.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Jan Siek (1936-2018) – rzeźbiarz i pedagog. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Dyplom obronił w pracowni Xawerego Dunikowskiego i Wandy Ślędzińskiej (1962). Od 1963 r. związany jako wykładowca z krakowską ASP. Był autorem oryginalnych w formie i semantyce rzeźb metaforycznych (abstrakcyjnych i figuratywnych). Wypowiadał się w różnych materiałach – metalach, drewnie, kamieniu i w sztucznych tworzywach. Jest autorem figur Hutników przed budynkiem Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (1977) i statui Św. Barbary na szczycie gmachu krakowskiej AGH (1999). Wypracował oryginalną poetykę rzeźby współczesnej, łącząc obfitość wybujałych i oddziałujących monumentalnie form z sublimacyjnymi płaskorzeźbami, linearnymi rysunkami, współczesną typografią, czego przykładem jest pomnik w Zawoi (1984) dedykowany prof. Władysławowi Szaferowi i dr. Hugo Zapałowiczowi: „wielkim miłośnikom i znawcom Babiej Góry, pionierom jej ochrony oraz turystycznego zagospodarowania”. Domeną J. Sieka, obok twórczości eksperymentalnej, figuratywnych i abstrakcyjnych kompozycji oraz rzeźby pomnikowej, stała się sztuka związana z nurtem sakralnym. Jego rzeźby poświęcone tej tematyce znajdują się w miastach w kraju i za granicą, m.in. w Czernej – figura Rafała Kalinowskiego (1983), we Wrocławiu – pomnik Orląt Lwowskich (1991), w Krakowie – figura Św. Jana de Malthal, założyciela Zakonu Trynitarzy (2001), w Wilnie – figura Św. Jacka w kościele pw. św. Jakuba i Filipa (2006).

J. Siek w diagonalnej kompozycji popiersia Kazimierza Serockiego nawiązał do temperamentu twórczego autora wyrazistych, ekspresywnych, pełnych napięć koloraturowych kompozycji, ważnego reprezentanta muzyki awangardowej po II wojnie światowej. K. Serocki (1922–1981) należał, z Janem Krenzem i Tadeuszem Bairdem, do awangardowej „Grupy’49”. W 1956 r., z T. Bairdem  zorganizował Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej („Warszawska Jesień”). K. Serocki był autorem muzyki do filmu Młodości Chopina (1952, reż. Aleksander Ford) i do ekranizacji „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza (1960, reż. A. Ford). Kompozytor chętnie eksperymentował z nietypowymi instrumentami, wykorzystywał bogate układy perkusyjne i dźwięki elektroniczne.

Dynamiczna i swoiście nieokreślona kompozycja wizerunku kompozytora podkreśla jego otwartą na eksperyment osobowość i umiejętność improwizacji. Oryginalności i indywidualności dodaje rzeźbie trzymany w prawej dłoni papieros oraz naszkicowany na popiersiu fragment zapisu nutowego.

Bibliografia:

Duchy i bunt rzeźbiarzy. Rozmowa z Janem i Andrzejem Siekami, „Gazeta w Krakowie” (dod. do „Gazety Wyborczej”) z 16. 11. 1998, nr 268

 Kazimierz Serocki, oprac. Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, listopad 2001, akt. marzec 2022, [online], [dostępny:  https://culture.pl/pl/tworca/kazimierz-serocki], [dostęp: 22.02.2023]  

Opus vitae: Jan Siek (1936-2018) rzeźba, oprac. Zofia Siek-Mlicka, red. Marek Szymaszkiewicz,

Muzeum wChrzanowie im. Ireny i Mieczysława Mazarakich, Chrzanów 2020

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Stanisław Sikora (1911–2000) – rzeźbiarz i medalier. Absolwent zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, m.in. w pracowni Tadeusza Breyera, w której obronił dyplom (1938). W l. 30. XX w. zdobywał nagrody i brał udział w życiu artystycznym. W 1937 r. współtworzył Międzynarodową Wystawę Sztuki i Techniki w Paryżu (otrzymał za cykl rzeźb srebrny medal i dyplom), a w 1939 r. Międzynarodową Wystawę w Nowym Jorku. W 1937 r. nagrodzony na Salonie Sztuki Instytutu Propagandy Sztuki [IPS] w Warszawie. Wyróżniony I i II nagrodą w konkursie na rzeźbę ceramiczną w Ćmielowie w 1938 r., krótko przed wybuchem II wojny światowej (razem z rzeźbiarzem Maksymilianem Potrawiakiem i architektem Janem Bogusławskim) pracował przy Mauzoleum Gustawa Orlicz-Dreszera (zniszczonym przez Niemców w czasie okupacji). Bardzo wcześnie jedną z pasji Stanisława Sikory były interpretacyjne portrety – przedwojenne: Zygmunt (1936), Autoportret (1936), po 1945:  Olga, Ania (obia z 1947), Tomek, Marek, Profesor Tadeusz Breyer, Rabindranath Tagore. Pełnią wyrazu oddziałują formy monumentalne przeznaczone dla przestrzeni otwartych, m.in.: pomnik Stefana Żeromskiego w Kielcach (1954), pomnik Ofiar wojny w przestrzeni dawnego obozu Mauthausen-Gusen (współpraca z architektem Teodorem Bursze, 1956). W pierwszej połowie l. 60. XX w. artysta  wykonał w Kopenhadze drewnianą rzeźbę Światowid (1962), a dla Londynu płaskorzeźby Polska (1963). Na zaproszenie Gerharda Blum-Kwiatkowskiego – założyciela Galerii EL, współtworzył w 1965 r. I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu. Wraz z artystkami i artystami wzbogacił urbanistykę Warszawy realizacją Sygnały, w ramach I Biennale Rzeźby w Metalu w 1968 r.

Rok 1970 był czasem pracy m.in. w Żelazowej Woli, w której odsłonięto jego popiersie Fryderyka Chopina, w Warszawie popiersie Bolesława Prusa (1979) i Stefana Żeromskiego (1987, na Saskiej Kępie), popiersie Ignacego Jana Paderewskiego (1988, przed wejściem do Parku Skaryszewskiego na Saskiej Kępie). S. Sikora był mistrzem syntezy, jego oeuvre zaskakuje zmiennością i odkrywczością w archetypowych własnościach rzeźby. Obok interpretacji portretowych, tworzył wybitne kompozycje figuratywne (m.in. o tematyce sportowej, animalistyczne) i abstrakcyjne oraz poetyckie, wizyjne, oraz medale, plakiety, płaskorzeźby.

Józef Koffler (1896 – prawdopodobnie 1844), kompozytor, muzykolog i publicysta, studiował w Wiedniu równolegle harmonię i kompozycję oraz prawo. W 1923 r. uzyskał tytuł doktora muzykologii na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Wiedeńskiego. Po powrocie do kraju zamieszkał we Lwowie. w l. 30. XX w. stał się członkiem Zarządu Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich w Warszawie, a także Związku Polskich Muzyków Pedagogów. J. Koffler od 1924 do 1941 r. wykładał kompozycję w Konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego, ponadto prowadził zajęcia z „instrumentacji, form muzycznych i harmonii (…)”. Popularnością cieszyły się jego kursy z dziedziny kompozycji atonalnej. Na początku l. 30 XX w. J. Koffler zetknął się z Arnoldem Schönbergiem i jego dodekafoniczną techniką kompozytorską, która miała znaczny wpływ na jego twórczość. Po wkroczeniu do Lwowa wojsk niemieckich w 1941 r. J. Kolffera i jego rodzinę wywieziono do getta w Wieliczce. Dalsze jego losy i okoliczności śmierci nie są znane. Na początku l. 90. XX w. prof. Maciej Gołąb, monografista twórczości J. Kofflera, odnalazł w archiwach w Berlinie część zaginionych kompozycji tego wybitnego, pierwszego polskiego dodekafonisty.

Portret J. Kofflera, który powstał na podstawie zachowanych fotografii, w interpretacji S. Sikory ujmuje widza łagodną syntezą i młodzieńczą aurą. Krępe proporcje rzeźby, wyraźna osiowość, lekkie uniesienie głowy i afirmatywny, zasłuchany wyraz twarzy, wprowadzają w przestrzeń ekspresywne emocje i wydają się metaforyzować proces twórczy. 

Bibliografia:

Józef Koffler, oprac. Polskie Centrum Informacji Muzycznej i Związek Kompozytorów Polskich, maj 2002, [online], [dostępny: https://culture.pl/pl/tworca/jozef-koffler], [dostęp: 28.02.2023]

Bogusław Schaeffer, Klasycy dodekafonii, T. 1–2, Kraków 1961–1964

Stanisław Sikora. Rzeźba i medale. Wystawa zorganizowana z okazji 50-lecia pracy twórczej, Galeria Kordegarda w Warszawie, Warszawa 1981

Stanisław Sikora. Rzeźby i medale, wstęp Ewa Piasecka, Cezary Kraszewski, Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu, Wrocław 1993

 Stanisław Sikora, Jedno życie, Warszawa 2000

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Stanisław Radwański (ur. 1941) – rzeźbiarz, malarz i pedagog. Studiował na Wydziale Rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, gdzie obronił dyplom w pracowni Stanisława Horno-Popławskiego w 1968 r. Od 1973 r. związany z macierzystą uczelnią [ob. ASP w Gdańsku]. W latach 1990–1996 rektor gdańskiej ASP. W 1997 r. kierował Pracownią Rzeźby Uniwersytetu Radford w Virginii w USA. Jest uznanym twórcą oryginalnych propozycji formalnych, wirtuozem współczesnej rzeźby wprowadzającym do ikonosfery jemu tylko właściwe czyste formy, np. motywy poklatkowości i spotęgowania semantyczno-wyrazowe [jak w Portrecie Taty, 1983], nadrealność wariacyjnych kompozycji [np. Muza, czy Kroczący], i inne wrażliwe interpretacje podejmowanych problemów, poszerzające fenomen nurtu nowej figuracji, nowej fali, postmodernizmu, wreszcie sztuki obu dekad XXI w. w otwartej przestrzeni miast. S. Radwański wielokrotnie odznaczany i honorowany, m.in. w 2021 r. otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” wręczony w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

S. Radwański jest autorem cykli figuratywnych w przestrzeni otwartej, w tym rzeźby Kroczący i kompozycji Para (figur trzymających się za ręce) dla Kantonu w Chinach (obie z l. 2016–2017). Obie rzeźby wykonano na zaproszenie organizatorów „Festiwali poetyckich i filmowych” odbywających się w Kantonie. Do rzeźb dla przestrzeni otwartych (w tym sakralnych)  oraz dla miejsc upamiętnienia należą m. in.: pomnik Jacka Malczewskiego w Radomiu (1983), rzeźby do wnętrz Opery Bałtyckiej w Gdańsku Wrzeszczu i Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy (lata 80–90 XX w.), pomnik Jana Gutenberga w Gdańsku (1998), pomnik Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (2005),  pomniki Jana Pawła II w Toruniu (2007) i w Pampelunie w Hiszpanii (2010) oraz w Mławie (2010). W 2008 r. rzeźbiarz zrealizował pomnik Juliusza Słowackiego w Kijowie.

S. Radwański w wywiadzie z prof. Adrianą Majdzińską (2021), tak wspominał czas nauki w Liceum Plastycznym w Gdyni Orłowie: „(…) była to taka wyjątkowa szkoła, w której znaleźli się wybitni pedagodzy – artyści. Oni przede wszystkim zarazili nas sztuką. Nigdy nie czułem się bardziej artystą niż w liceum. Jak się chodziło na wagary, to tylko po to żeby malować. (…) najpierw widziałem siebie jako malarza. Dużo rysowałem, dużo malowałem. (…) Stało się inaczej, dzięki wojsku i dzięki geometrii skończyłem Rzeźbę. Do rzeźby prowadzą różne drogi. (…) Artysta powinien być odrobinę szalony (…). Gdy dotykam spraw historycznych, nie uderzam w nutę pompatyczną. Staram się znaleźć jakiś skrót. Na przykład jak robiłem kiedyś popiersie Dantego czy Napoleona – to nie były portrety. (…) Zapamiętujemy na podstawie różnych przetworzonych rzeczy i pozostają znowu, jakieś tylko kody, którymi się porozumiewamy”.

Fryderyk Chopin, 1988

Popiersie Fryderyka Chopina (1810–1849) genialnego kompozytora doby romantyzmu, wirtuoza fortepianu, jest interpretacją dojrzałego artysty w konwencji rzeźby XIX-wiecznej.  S. Radwański świadomie nawiązał do dokonań mistrzów rzeźby klasyczno-romantycznej, m.in. do Antoine’a Laurenta Dantana (1798-1878), kadrując ramiona kompozytora w dynamiczną, jakby atektoniczną kompozycję, stosując asymetrię całego układu. Twarz F. Chopina, z wyraźnym ściągnięciem brwi, wyraża emocje wynikające zapewne z oddalenia od ojczyzny i zmagania z nawrotami nieuleczalnej choroby.

Bibliografia:

Stanisław  Radwański [w:] Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 1945–2005, Tradycja i współczesność. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe Gdańsk, red. Wojciech Zmorzyński, Gdańsk 2005

Stanisław Radwański. Obecny – nieusprawiedliwiony, film towarzyszący wystawie indywidualnej S. Radwańskiego, Zbrojownia Sztuki ASP w Gdańsku, kurator Mariusz Białecki, publ. 17.XI.2021, [online], [dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=MNQXp12Wuxk], [dostęp: 18.02.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Stanisław Radwański (ur. 1941) – rzeźbiarz, malarz i pedagog. Studiował na Wydziale Rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, gdzie obronił dyplom w pracowni Stanisława Horno-Popławskiego w 1968 r. Od 1973 r. związany z macierzystą uczelnią [ob. ASP w Gdańsku]. W latach 1990–1996 rektor gdańskiej ASP. W 1997 r. kierował Pracownią Rzeźby Uniwersytetu Radford w Virginii w USA. Jest uznanym twórcą oryginalnych propozycji formalnych, wirtuozem współczesnej rzeźby wprowadzającym do ikonosfery jemu tylko właściwe czyste formy, np. motywy poklatkowości i spotęgowania semantyczno-wyrazowe [jak w Portrecie Taty, 1983], nadrealność wariacyjnych kompozycji [np. Muza, czy Kroczący], i inne wrażliwe interpretacje podejmowanych problemów, poszerzające fenomen nurtu nowej figuracji, nowej fali, postmodernizmu, wreszcie sztuki obu dekad XXI w. w otwartej przestrzeni miast. S. Radwański wielokrotnie odznaczany i honorowany, m.in. w 2021 r. otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” wręczony w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

S. Radwański jest autorem cykli figuratywnych w przestrzeni otwartej, w tym rzeźby Kroczący i kompozycji Para (figur trzymających się za ręce) dla Kantonu w Chinach (obie z l. 2016–2017). Obie rzeźby wykonano na zaproszenie organizatorów „Festiwali poetyckich i filmowych” odbywających się w Kantonie. Do rzeźb dla przestrzeni otwartych (w tym sakralnych)  oraz dla miejsc upamiętnienia należą m. in.: pomnik Jacka Malczewskiego w Radomiu (1983), rzeźby do wnętrz Opery Bałtyckiej w Gdańsku Wrzeszczu i Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy (lata 80-90 XX w.), pomnik Jana Gutenberga w Gdańsku (1998), pomnik Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (2005),  pomniki Jana Pawła II w Toruniu (2007) i w Pampelunie w Hiszpanii (2010) oraz w Mławie (2010). W 2008 r. rzeźbiarz zrealizował pomnik Juliusza Słowackiego w Kijowie.

S. Radwański w wywiadzie z prof. Adrianą Majdzińską (2021), tak wspominał czas nauki w Liceum Plastycznym w Gdyni Orłowie: „(…) była to taka wyjątkowa szkoła, w której znaleźli się wybitni pedagodzy – artyści. Oni przede wszystkim zarazili nas sztuką. Nigdy nie czułem się bardziej artystą niż w liceum. Jak się chodziło na wagary, to tylko po to żeby malować. (…) najpierw widziałem siebie jako malarza. Dużo rysowałem, dużo malowałem. (…) Stało się inaczej, dzięki wojsku i dzięki geometrii skończyłem Rzeźbę. Do rzeźby prowadzą różne drogi. (…) Artysta powinien być odrobinę szalony (…). Gdy dotykam spraw historycznych, nie uderzam w nutę pompatyczną. Staram się znaleźć jakiś skrót. Na przykład jak robiłem kiedyś popiersie Dantego czy Napoleona – to nie były portrety. (…) Zapamiętujemy na podstawie różnych przetworzonych rzeczy i pozostają znowu, jakieś tylko kody, którymi się porozumiewamy”.

Romantyczność. Adam Mickiewicz, 1990

W kompozycji figuratywnej S. Radwański przedstawił Adama Mickiewicza (1798–1855), genialnego poetę doby romantyzmu, reprezentanta elit kulturalnych tzw. Wielkiej Emigracji. Szlachetna w wyrazie, smukła, całopostaciowa sylwetka wieszcza, ukazana w układzie asymetrycznym, wydaje się jednocześnie przysiadać i podrywać do aktywności. Dalekim echem tej formy wydaje się rzeźba Mickiewicz budzący geniusza poezji z 1890 r. autorstwa Antoniego Kurzawy (1842–1898). Innymi, intuicyjnie obecnymi odniesieniami, czytelnymi poprzez geometryzację, dynamizm ale też „kaskadową” syntezę, pozostaje rokokowa, sakralna rzeźba lwowskiego twórcy Johanna Georga Pinsela (zm. ok. 1761–1762)) oraz dokonania Formistów (działających w l. 1917-1922), w tym projekt pomnika A. Mickiewicza dla Wilna Zbigniewa Pronaszki (1922). Dalekim odniesieniem wydają się także rozświetlone wewnętrznym blaskiem, rozmigotane ikony Teofana Greka (Teofane il Greco) z końca XIV w. Podstawa, na której wspiera się (jakby młodzieńczy) A. Mickiewicz, przypomina motywy francuskiego malarstwa romantycznego, [wyobrażenia poety Georga Byrona]. Poeta został pokazany przez S. Radwańskiego jako podróżnik. Ubrany jest w charakterystyczny płaszcz i obrazuje tułaczy los nie tylko A. Mickiewicza, ale wielu Polaków opuszczających Ojczyznę po klęsce Powstania Listopadowego (1831).

Rzeźba Romantyczność. Adam Mickiewicz, miała współtworzyć Galerię Rzeźby Romantycznej zaplanowaną przez Andrzeja Szwalbego, realizowaną od połowy l. 80. XX w. dla założenia pałacowo-parkowego w Ostromecku.

Bibliografia:

Stanisław  Radwański [w:] Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 1945–2005, Tradycja i współczesność. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe Gdańsk, red. Wojciech Zmorzyński, Gdańsk 2005

Stanisław Radwański. Obecny – nieusprawiedliwiony, film towarzyszący wystawie indywidualnej S. Radwańskiego, Zbrojownia Sztuki ASP w Gdańsku, kurator Mariusz Białecki, publ. 17.XI.2021, [online], [dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=MNQXp12Wuxk], [dostęp: 18.02.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Piotr Triebler (1898–1952) – rzeźbiarz, medalier, mistrz kamieniarski. W l. 1920–1923 uczył się w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w klasie rzeźby prowadzonej przez Jana Wysockiego i Feliksa Giecewicza. W l. 1923–1925 uzupełniał wykształcenie w Państwowej Szkole Sztuki Zdobniczej w Poznaniu. Związany ze środowiskiem artystycznym międzywojennej Bydgoszczy, po II wojnie światowej zaangażowany w odbudowę życia kulturalnego miasta. Prowadził prywatną pracownię rzeźbiarską. Był autorem pomników, portretów, kameralnych dzieł, tablic pamiątkowych, nagrobków w Bydgoszczy i w regionie kujawsko-pomorskim.

Romantyczna i realistyczna zarazem konwencja głowy Konrada Pałubickiego (1910–1992) jest hołdem Piotra Trieblera dla kompozytora i pedagoga, którego rzeźbiarz dobrze znał. W 1946  r., w czasie obchodów 600-lecia nadania Bydgoszczy praw miejskich, ogłoszono konkurs na bydgoski hejnał. Wygrała kompozycja K. Pałubickiego (codziennie odtwarzana z wieży dawnego kościoła Sióstr Klarysek pw. Wniebowzięcia NMP w Bydgoszczy). Kompozytor, muzykolog i pedagog był związany po II wojnie światowej z Akademią Muzyczną w Gdańsku i z Instytutem Wychowania Muzycznego Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy (ob. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy). Jego spuścizna kompozytorska obejmuje dzieła symfoniczne, koncerty, utwory instrumentalne, pieśni i muzykę kameralną.

Portret młodzieńczego, zapatrzonego w dal Konrada Pałubickiego Piotr Triebler wykonał prawdopodobnie około 1946 r.

Bibliografia:

Barbara Chojnacka, Niepodległej – rzeźbiarze bydgoscy, [w:] Architektura miast – VI. Zbiór studiów – Miejsca Pamięci w Przestrzeni miasta XIX i XX w., pod red. Agnieszki Wysockiej, Lecha Łbika, Krystiana Straussa, Bydgoszcz 2019

Aleksandra Kłaput-Wiśniewska, Andrzej Szwalbe w kontaktach z polskimi kompozytorami, [w:] Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t.2, Bydgoszcz 2016

Marlena Pietrzykowska, Bydgoska działalność pedagogiczna Konrada Pałubickiego, [w:] Nauczyciele muzyki na Pomorzu i Kujawach, pod red. A. Kłaput-Wiśniewskiej, Bydgoszcz 2008

Piotr Triebler, oprac. Daniel Rudnicki, [online], [dostępny: https://cmentarz.bydgoszcz.pl/wp/2016/05/26/piotr-triebler-1898-1952], [dostęp: 2.04.2023]

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Wiktoria Czechowska-Antoniewska (ur. 1929) – rzeźbiarka i medalierka. Studiowała rzeźbę w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, między innymi u Mariana Wnuka, i medalierstwo u Józefa Aumillera. Dyplom obroniła w 1955 r. Swoje artystyczne życie związała z Warszawą.  Jest autorką rzeźb portretowych, pomników, projektuje medale, jest członkinią FIDEM – International Art Medal Federation [Międzynarodowej Federacji Sztuki Medalierskiej]. W imponującym oeuvre W. Czechowskiej-Antoniewskiej porusza odbiorców pogłębiona psychologia postaci oraz wirtuozeryjna gra środkami wyrazu, jakby analogiczna dla dokonań włoskiego rzeźbiarza renesansu Donatella. W jej portretach dziewcząt i kobiet odczuwalny jest pierwiastek melancholii, jak metafora procesów introwertycznych. We wczesnej rzeźbie Głowa dziewczynki (1958) artystkapołączyładelikatność rysów twarzy z wewnętrznym niepokojem, zmaganiem, wręcz cierpieniem. Mistrzowski warsztat rzeźbiarski, w tym medalierski, czyni z każdej kolejnej realizacji W. Czechowskiej-Antoniewskiej unikatowe, bogate formalnie, jej tylko właściwe dokonanie, oparte na kontrastach wyciszenia i dynamiki, minimalizmu i ekspresji. Rzeźby artystki charakteryzuje odważne rozważanie napięć, ciężarów, tektoniki i dynamiki. np. w portrecie Tadeusza Kościuszki (1983), spiętrzyła bryły w partii szyi na podobieństwo futurystycznej architektury. W 2000 r. odsłonięto w Warszawie pomnik Willego Brandta jej autorstwa. Rzeźbiarka była często nagradzana w kraju i za granicą na prestiżowych konkursach. W 2019 r. Muzeum Teatralne w Warszawie zorganizowało jej wystawę indywidualną z okazji 70-lecia pracy twórczej. Atelier artystki znalazło się na liście Warszawskich Historycznych Pracowni Artystycznych i jest udostępniane publiczności: „Zgromadzone w pracowni przedmioty tworzą klimat i oddają nastrój pracy twórczej, stanowią barwną opowieść o losach artystki oraz czasach, w jakich przyszło jej tworzyć”.

W. Czechowska-Antoniewska w 1989 r. opracowała psychologiczne popiersie Zygmunta Latoszewskiego(1902-1995), wybitnego muzyka, dyrygenta, wieloletniego wykładowcy (od 1965 profesora) Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Swoją karierę artystyczną rozwijał od l. 20. XX w. W 1930 r. w Teatrze Wielkim w Poznaniu był kierownikiem muzycznym. Po II wojnie światowej działał w kraju i za granicą, m.in. w 1945 r. dyrygował orkiestrą Opery w Krakowie, był dyrektorem tamtejszej Filharmonii. Następnie był dyrektorem w Teatrze Wielkim w Poznaniu, w Filharmonii Narodowej w Warszawie, w Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku (1949–1952; 1955–1961) i w Teatrze Wielkim w Łodzi (lata 60. i 70. XX w.).

W popiersiu autorstwa W. Czechowskiej-Antoniewskiej wartością  jest pokazany w dziele nieuchwytny, trwający ułamek sekundy uśmiech Z. Latoszewskiego, zabarwiony smutkiem, kontrastujący z neoklasycznie rozwiązaną partią ramion. Z. Latoszewski, został zapamiętany jako elegancki mężczyzna o nienagannych manierach, co rzeźbiarka podkreśliła wydatną muchą. Delikatność modelunku portretu wskazuje na sublimujące działania wirtuoza, zarazem na profesjonalizm i perfekcjonizm. Te cechy pozwalały mu na łączenie licznych odpowiedzialnych funkcji i rozwijanie pasji dyrygenta. Artystka nadała rzeźbie szlachetny wyraz, sięgając po środki wyrazu czasów neoklasycyzmu i romantyzmu, a zarazem z secesji.

Bibliografia:

Pracownia rzeźbiarska Wiktorii Czechowskiej-Antoniewskiej, 14 IX 2020, [online], [dostępny: https://um.warszawa.pl/waw/zabytki/-/pracownia-rzezbiarska-wiktorii-czechowskiej-antoniewskiej], [dostęp: 21.02.2023]

Wiktoria Czechowska-Antoniewska. Rzeźba. Katalog wystawy, Muzeum Teatralne Teatr Wielki-Opera Narodowa, red. Monika Chudzikowska, kurator: Wojciech Darda-Ledzion, Warszawa 2019

Zygmunt Latoszewski w 85-lecie urodzin, Muzeum Teatralne Teatr Wielki – Opera Narodowa Warszawa, red. E. Obniska, W. Brégy, Warszawa 1987

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Ryszard Wojciechowski (1939–2003) – rzeźbiarz, ceramik, medalier, malarz. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, na Wydziale Rzeźby w pracowni Alfreda Jesiona i na Wydziale Malarstwa w pracowni technik ściennych Witolda Millera. Dyplom otrzymał w 1964 r., a rok później rozpoczął pracę w macierzystej uczelni, z którą był związany do 1987 r. Tworzył rzeźby plenerowe, takie jak: Gest Natury dla Wałbrzyskiej Galerii Rzeźby Plenerowej, Matka Ziemia i Przywołana miłość w Warszawie, Ołtarz istnienia w Łodzi, Z różą od życia w Orońsku (wszystkie datowane na l. 1982–1983), Pasterz w Varselbusch (Niemcy),  Matka Natura w Avallon (Francja). W latach 60. i 70. XX w. R. Wojciechowski uczestniczył w plenerach ceramicznych, m.in. w Parszowie koło Skarżyska-Kamiennej, realizując wielkoformatowe alegoryczne kompozycje, m.in.: Akordy sławy, Sztuka zadziwiania, Ze skakanką, Pasja tworzenia, Portretowana (ob. w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie). Do 1987 r. tworzył w Polsce, następnie stał się artystą emigracyjnym. Do 1990 r. mieszkał we Włoszech. Ostatnie lata życia spędził Kanadzie, m.in. w Vancouver, gdzie zrealizował 4,5 metrową alegoryczną figurę kobiety grającej na harfie North Shore Rhapsodie  (1992) dla New Vancouver.  Nadal realizował rzeźby w kraju, m.in. dla Teatru Atelier im. Agnieszki Osieckiej w Sopocie (1998). R. Wojciechowski w swojej twórczości, w której łączył wiele materiałów i technik (kamień, drewno, mozaikę, cement, szkło, sztuczny kamień, ceramikę, etc.) zbliżał się do nurtów sztuki art-brut, zainicjowanej w 1944 r. przez Jeana Dubuffeta. W ikonosferach R. Wojciechowskiego znajdujemy reminiscencje nauk etnograficznych, echa antropozofii Rudolfa Steinera.

Artur Rubinstein

Pełna wyrazu i ekspresywności rzeźba autorstwa Ryszarda Wojciechowskiego jest właściwą dla jego oryginalnej stylistyki interpretacją popiersia wirtuoza fortepianu Artura Rubinsteina (1887–2003). Spektakularną, międzynarodową karierę rozpoczął w Berlinie w 1900 r., kiedy wystąpił w Beethoven-Saal z towarzyszeniem Berliner Philharmoniker. Na światowych scenach koncertowych był obecny przez niemal osiem dekad. W 1939 r. wyjechał z rodziną do Stanów Zjednoczonych, w związku z narastającymi w Europie nastrojami antysemickimi. Po 1958 r. zaczął przyjeżdżać do Polski z koncertami. Włączał się w krajowe życie muzyczne, m.in. w 1960 r. był honorowym przewodniczącym jury 6. Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie, a w 1966 r. inaugurował X Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” wykonaniem 4 Symfonii Karola Szymanowskiego (którą kompozytor zadedykował A. Rubinsteinowi). W 1976 r. w Wigmore Hall w Londynie A. Rubinstein pożegnał  się ze sceną i publicznością.

R. Wojciechowski, portretując A. Rubinsteina,  sięgnął do późnego okresu działalności wybitnego wirtuoza fortepianu, łącząc dojrzałe rysy i nieco przygarbioną sylwetkę z fragmentem obrazu w ramie, co staje się symbolem sztuki i figurą wędrowca, który całą miłość do Ojczyzny nosi w sobie, jest wszystkimi emocjami zintegrowany nie tylko ze sztuką, ale i z przestrzenią, w której przyszedł na świat. Tragicznym kontekstem, nawiązującym do losów A. Rubinsteina, była utrata w czasie II wojny światowej wszystkich bliskich, którzy pozostali w Polsce. Mimo sławy i zaszczytów, A. Rubinstein nosił brzemię tej tragedii przez całe życie. Legendarne stało się jego wystąpienie na forum międzynarodowym, gdy w 1945 r. na uroczystości podpisania Karty Narodów Zjednoczonych zauważył brak flagi polskiej i oburzony przywołał jej „obraz”, otwierając koncert Mazurkiem Dąbrowskiego. Słynął z temperamentu, brawurowej osobowości, którą uchwycił w swojej rzeźbie R. Wojciechowski.

W 2005 r. odlew kompozycji wykonał w brązie patynowanym rzeźbiarz Jerzy Kędziora.

Bibliografia:

Anna Jung-Wojciechowska, Szkic o życiu i twórczości Ryszarda Wojciechowskiego „Wojtka”, maszynopis w Dziale Dokumentacji Zachęty Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie

Aleksandra Kłaput-Wiśniewska, Andrzej Szwalbe w kontaktach z polskimi kompozytorami, [w:] Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t.2, Bydgoszcz 2016

Artur Rubinstein, Moje długie życie, t. 1 i 2, Warszawa 1988

Ryszard Wojciechowski: rzeźba, medale, rysunek. Katalog wystawy,  oprac. i red. Wiesława Bąblewska-Rolke, Galeria „Kordegarda”, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa 1981

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede