Wydarzenie

Poemat symfoniczny “Kościelec 1909” powstał latem 1976 roku, skomponowany na jubileusz 75-lecia Filharmonii w Warszawie. Jubileusz ten zbiegł się w czasie z przypadającą wówczas 100. rocznicą urodzin wybitnego polskiego symfonika i taternika, tragicznie zmarłego w 1909 roku pod lawiną śnieżną u stóp Małego Kościelca w Tatrach – Mieczysława Karłowicza. Wojciech Kilar, nawiązując do tych dramatycznych wydarzeń i jednocześnie wspominając swoją własną pieszą wycieczkę na ten sam szczyt w 1974 roku, trasą ostatniej wędrówki kompozytora, stworzył jedno z najbardziej poruszających dzieł w całej swej twórczości. O swoim utworze sam tak napisał: Jest opowieścią o tym, co zdarzyło się 8 lutego 1909 roku pod Małym Kościelcem. Jest jakby zatrzymaniem i rozbudowaniem w czasie tych kilku tragicznych sekund. Jest opowieścią o górach i człowieku, o ich porywającym, dramatycznym związku, jest apoteozą i epitafium, ‘pieśnią o miłości i śmierci’. Jest wreszcie moim bardzo osobistym wyznaniem wiary, hołdem dla kogoś, kogo znać nie mogłem, a czyja postać i dzieło są mi coraz bliższe. [źródło: culture.pl]

Odwieczne pieśni Mieczysława Karłowicza powstały w 1906 roku. Prawykonanie miało miejsce 21 marca 1907 roku w Berlinie, kompozycję wykonała Berliner Philharmonisches Orchester pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga. Utwór ma nietypową jak na poemat symfoniczny trzyczęściową budowę, a każda z części określona jest jako „pieśń”: I. Pieśń o wiekuistej tęsknocie, II. Pieśń o miłości i o śmierci, III. Pieśń o wszechbycie. W Odwiecznych pieśniach kompozytor odwołuje się do uniwersalnych wartości, ukazując doświadczenia całej ludzkości jako wspólnoty przeżywającej te same, ponadczasowe zjawiska. Program utworu można odczytać jako filozoficzną, a nawet metafizyczną refleksję nad emocjami i wydarzeniami towarzyszącymi człowiekowi od najdawniejszych czasów. Wielu badaczy uważa, że inspiracja do powstania tego dzieła wywodzi się z samotnych wędrówek Karłowicza po Tatrach.

Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego powstał na nieoficjalne zamówienie Witolda Rowickiego, który chciał, by Lutosławski skomponował utwór dla powstającej wówczas orkiestry Filharmonii Warszawskiej. Praca nad Koncertem trwała od 1950 do 1954 roku. Inspiracją twórczą dla Lutosławskiego był Koncert na orkiestrę Béli Bartóka. W ogólnych założeniach kompozytor nawiązał do niego, stworzył jednak utwór o indywidualnym charakterze. Lutosławski wykorzystał materiał muzyczny polskiego folkloru, jednak ludowe melodie poddał daleko idącym modyfikacjom i przetworzeniom. Sięgnął po pieśni ludowe zamieszczone w pięciu tomach zbioru Mazowsze Oskara Kolberga. Melodie pochodzące z tego regionu pojawiają się w całym Koncercie i stanowią podstawę wszystkich głównych tematów i motywów.