Wydarzenie

„Musimy być gotowi umrzeć jak ludzie”

— Icchak Cukierman

Symbolicznym zakończeniem trwającego niemal miesiąc powstania było wysadzenie 16 maja 1943 Wielkiej Synagogi. Nie oznaczało to jednak zaprzestania oporu. Ostatni ukrywający i sporadycznie broniący się w ruinach getta Żydzi wytrwali do jesieni… Bilans powstania był tragiczny: zabito 13.929 Żydów, deportowano do obozów zagłady 56.065.

Obecność Żydów w Bydgoszczy można podzielić na cztery okresy: I. od schyłku średniowiecza do 1555; II. od lat 70. XVIII wieku do 1920; III. od 1920 do końca 1939; IV. od 1945 do lat 70. XX wieku. Pierwsze informacje o zorganizowanym osadnictwie są z 1507. Przywilej królewski z 1555 zakazał Żydom osiedlania się w mieście i na przedmieściach, przenieśli się do ościennego Fordonu koło Bydgoszczy. W 1772, zaborcy – Prusacy zezwolili na zamieszkiwanie w mieście 11 Żydom, a w 1910 ich liczba wynosiła 1345. W 1816, obecnie na Wzgórzu Dąbrowskiego, założono pierwszy żydowski cmentarz, następny powstał w Górzyskowie. W 1834 uruchomiono synagogę, w 1884 wybudowano nową, a obok budynek żydowskiej szkoły. W 1892 w Bydgoszczy ulokowano siedzibę Związku Gmin Żydowskich Obwodu Nadnoteckiego. Po I wojnie światowej wielu Żydów opuściło Bydgoszcz, nowi zaczęli przybywać głównie z byłej Kongresówki i Galicji. W VIII 1939 ich liczba wynosiła 2057. Kres istnienia bydgoskiej gminy przyniosła II wojna światowa. Synagogę rozebrano, cmentarze uległy zniszczeniu. Po bydgoskich Żydach pozostało niewiele śladów kultury materialnej, dzisiaj przede wszystkim wymienia się XIX-w. fordońską synagogę.

Chór Synagogi pod Białym Bocianem powstał w 1996 z inicjatywy dyrygenta Stanisława Rybarczyka oraz studentów i absolwentów Akademii Muzycznej we Wrocławiu, a także dzięki przychylności tamtejszej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej. Chór jest jedynym profesjonalnym chórem synagogalnym w Polsce, występuje regularnie w Polsce i za granicą. Koncertował z najsłynniejszymi kantorami świata, jak np. Joseph Malovany z Nowego Jorku, Moshe Schulhof z Miami czy Moshe Stern z Jerozolimy (kantor Wielkiej Synagogi). Zespół towarzyszy nabożeństwom podczas świąt żydowskich i innym uroczystościom wrocławskiej Gminy. Krytyka muzyczna wyraża się o Chórze niezwykle entuzjastycznie, podkreślając jego wspaniałe umiejętności, a także niepowtarzalną atmosferę koncertów.