Wydarzenie

„Ofiarom wszystkich wojen”

Przesłanie Inauguracji tegorocznego Festiwalu oraz wybór dzieła, które uświetni ten wieczór w Filharmonii najlepiej wyjaśnią słowa samego twórcy Requiem, Romana Maciejewskiego:

„Pod przytłaczającym wrażeniem ogromu ludzkich cierpień i morza przelanej krwi postanowiłem pod koniec drugiej wojny światowej skomponować dzieło, które stałoby się jednym z licznych przyczynków do utrwalenia w ludzkiej świadomości przeświadczenia o tragicznym nonsensie wojen. „Requiem” poświęcone jest ofiarom ludzkiej niewiedzy, w pierwszym zaś rzędzie pamięci poległych w wojnach wszech czasów. Styl i środki muzyczne użyte w „Requiem” stoją w ścisłym związku z ideologicznym założeniem oraz uniwersalnym, ogólnoludzkim charakterem tego dzieła, w którym starałem się zwrócić do jak najszerszych kręgów słuchaczy, pobudzając ich wyobraźnię i wrażliwość odbiorczą już w pierwszym słuchaniu oraz unikając wszelkich prób szukania nowych, eksperymentalnych środków muzycznych lub użycia problematycznych jeszcze zdobyczy muzyki awangardowej, dostępnej dla raczej ograniczonego koła słuchaczy. Starałem się o użycie w „Requiem” języka muzycznego, który byłby pomostem między dawną przeszłością i teraźniejszością i który przez swą bezpośrednią zrozumiałość przyczyniłby się do wypełnienia roli społecznej dzieła muzycznego, zrodzonego z ducha Pokoju, który łączy zarówno sztukę jak i ludzi różnych epok i przekonań. […] Użycie monumentalnej formy w „Requiem” wydawało się dla mnie środkiem najbardziej odpowiednim dla wyrażenia rzeczy dla człowieka najważniejszych i najistotniejszych.” („Warszawska Jesień”, 1960 – książka programowa, s. 29–30) .

Partyturę, zadedykowaną „Ofiarom ludzkiej ignorancji, Ofiarom wojen wszech czasów, Ofiarom kaźni tyranów, Ofiarom ludzkiego bezprawia, Ofiarom łamania Boskiego porządku natury”, opisuje również znamienne motto, wyrażone słowami Chrystusa (Ewangelia według św. Łukasza (23, 34): „Ojcze, zapomnij im, bo nie wiedzą, co czynią”.

Roman Maciejewski – kompozytor, pianista i dyrygent, urodził się w 1910 w Berlinie. W 1919 powrócił wraz z rodzicami do Polski i zamieszkał w Lesznie. Uczęszczał do Konserwatorium w Poznaniu, gdzie uczył się gry na fortepianie, teorii, harmonii i kontrapunktu oraz solfeżu, następnie studiował kompozycję w Konserwatorium Warszawskim. Z początkiem lat 30. rozpoczął z wielkim powodzeniem intensywną działalność jako pianista. Wysoko ceniony przez Karola Szymanowskiego otrzymał stypendium na studia u Nadii Boulanger w Paryżu. Lata II wojny spędził w Szwecji i tam też zaczął tworzyć, niemal przez 15 lat, swoje opus magnum – Requiem, które w 1959 otrzymało Nagrodę Fundacji im. Ignacego Jana Paderewskiego. Prawykonanie dzieła pod batutą kompozytora nastąpiło w ramach Warszawskiej Jesieni w 1960, gdzie zostało przyjęte dość chłodno. Triumf za to odniosło kilka lat później w Ameryce. W 1961 Michał Kondracki na łamach „Ruchu Muzycznego” pisał:

„Kompozytor pisze utwór tonalny, wysoce emocjonalny, niemal programowy, wizjonerski, wstrząsający swą rozpiętością, potęgą, rozmachem, szerokim oddechem, sugestywną siłą, szczerością i żarliwością. „Requiem” Maciejewskiego można zaliczyć do rzędu dzieł nieprzemijających, ponadczasowych”.

Requiem przeżywa jednakże prawdziwy renesans w latach 90. XX w., zyskuje uznanie i należne mu miejsce pośród największych dzieł oratoryjno-kantatowych w muzyce polskiej. Kompozytor zmarł 1998 w Göteborgu, został pochowany w Lesznie.

Do wykonania arcydzieła Maciejewskiego w koncercie inauguracyjnym zaproszone zostało znakomite grono wykonawców. Obok bydgoskich symfoników, pod batutą ich szefa dyrygenta Tadeusza Wojciechowskiego, wystąpi stuosobowy Chór Filharmonii Narodowej, zaliczany do czołówki najlepszych chórów w Polsce; doborowy kwartet solistów: Iwona Hossa, solistka scen Teatru Wielkiego w Poznaniu i Warszawie, szczególnie wyróżniająca się wśród polskich sopranów koloraturowych; Anna Lubańska, mezzosopran, solistka warszawskiej sceny operowej, jedna z najbardziej wszechstronnych współczesnych polskich śpiewaczek; tenor Ryszard Minkiewicz, współpracujący z wieloma krajowymi teatrami operowymi i muzycznymi, ceniony za swój szeroki repertuar, specjalizujący się w wykonywaniu muzyki twórców XX; Piotr Nowacki, bas, obecnie solista Teatru Wielkiego w Łodzi, znany ze swych wielkich kreacji na renomowanych scenach operowych Europy czy USA.