Adolf Ryszka (1935–1995) – rzeźbiarz, medalier i pedagog. Absolwent Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem (1953–1957). Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie otrzymał dyplom w pracowni Jerzego Jarnuszkiewicza w 1962 r. Trzykrotnie (od 1969) uczestniczył w Sympozjach Europejskich Rzeźbiarzy w St. Margarethen w Austrii, odbywających się na terenie kamieniołomów eksploatowanych od czasów Cesarstwa Rzymskiego. A. Ryszka brał udział w wystawach,  plenerach i sympozjach (l. 70. – 90. XX w.), m.in. w Madrycie (1978), Bilbao (1979), Paryżu (1980).  Obok Olgierda Truszyńskiego należał do prekursorów Nowej Figuracji, zanim stała się popularna w Polsce. Od 1983 r. A. Ryszka kierował Zakładem Rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1995). Wypowiadał się w rzeźbie kameralnej i monumentalnej. Wśród realizacji plenerowych do najważniejszych należy pomnik Christiana Andersena w Kopenhadze (1968), pomnik Brata Zeno (współprojektant Hajime Togashim) w Gotembie w Japonii. A. Ryszka jest twórcą cykli rzeźbiarskich m.in.: Niewinni, Kroczący (1970–1977), Portrety Pabla Casalsa (1966–1978), Hełmy (1981–1994), Sarkofagi (1980–1995) oraz chyba najpiękniejszego w jego oeuvre – cyklu Niewinne (1966–1986), sylwet poddawanych optycznie czasoprzestrzennej degradacji. Niewinne, a także Niewinni zdają się ożywiać ducha archaicznej rzeźby greckiej. A. Ryszka pozostaje jedną z wyrazistszych osobowości rzeźby współczesnej, wypracowując rozpoznawalną poetykę obrazowania.

Horyzontalna kompozycja przestrzenna Sinfonia Sacra – Andrzej Panufnik in memoriam, jest aluzyjną i symboliczną formą dedykowaną utworowi skomponowanemu przez Andrzeja Panufnika (1914–1991) pod tym samym tytułem.  Wybitny kompozytor i dyrygent opracował jedną ze swoich najbardziej znanych symfonii w 1963 r., jako dzieło okolicznościowe, upamiętniające Millenium Chrześcijaństwa w Polsce (966-1966). Jak zauważył dyrygent Łukasz Borowicz: „Sinfonia sacra na którą składa się Wizja I, Wizja II, Wizja III i Hymn, jest kompozycją arcytrudną wykonawczo, kryjącą w sobie potencjał wielu tajemnic oraz „niemożliwości”. Np.  wprowadzające dźwięki czterech trąbek powinny być zakomponowane na planie kwadratu, osoby wykonujące powinny być oddalone od siebie, by dźwięki uczestników otaczały”.

Właśnie ten motyw – rozległego rezonowania w przestrzeni – stał się inspiracją dla A. Ryszki do organicznej i jak nuty rozpościerającej się kompozycji, ze spinającym całość aluzyjnym gryfem, podpatrzonym w zabytkowej altówce lub skrzypcach, połączonym z motywem woluty – spirali logarytmicznej.

O rzeźbie Sinfonia Sacra – Andrzej Panufnik in memoriam tak pisała Anna Podsiadły: „W 1981 r. Aleksander Wojciechowski, jako komisarz polski (…) w Biennale Sztuki w Wenecji, typuje do wystawy w Pawilonie Polskim w 1982 prace Adolfa Ryszki i Jana Kucza. Artysta [A. Ryszka] pracuje (…) nad Sinfonia sacra Andrzej Panufnik in memorian (…) odlaną w brązie w 1982, jako własność Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy, eksponowana przed pałacem Mostowskiego w Ostromecku. Drugi egzemplarz dzieła zakupi Lady Panufnik”.

Rzeźba Sinfonia Sacra – Andrzej Panufnik in memoriam, miała współtworzyć Galerię Rzeźby Romantycznej zaplanowaną przez Andrzeja Szwalbego, realizowaną od połowy l. 80. XX w. dla założenia pałacowo-parkowego w Ostromecku.

Bibliografia:

Adolf Ryszka. Rzeźba, red. Bogusław Mansfeld, Halina Gajewska, współpraca Jasna Strzałkowska-Ryszka, Maciej Szańkowski, kalendarium: Anna Podsiadły, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, 2007

Andrzej Panufnik, „Sinfonia Sacra” i inne utwory, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, wrzesień 2002, [online], [dostępny: https://culture.pl/pl/dzielo/andrzej-panufnik-sinfonia-sacra-i-inne-utwory-accord], [dostęp: 23.02.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede