Barbara Zbrożyna (1923–1995) – rzeźbiarka, graficzka, rysowniczka i medalierka, poetka, pedagożka. Studiowała w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Xawerego Dunikowskiego (1945–1947) i w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Franciszka Strynkiewicza, gdzie obroniła dyplom w 1950 r.. Jeszcze w czasie studiów pracowała przy odbudowie stolicy, a dla nowo wzniesionej dzielnicy Mariensztat wykonała rzeźbę Przekupka (1949). Związana z warszawskim środowiskiem artystycznym skupionym przy galerii „Krzywe Koło”. W l. 50 i 60 XX w. B. Zbrożyna twórczo nawiązywała do dokonań Henry Moore’a, projektowała rzeźby i mozaiki dla osiedla Sady Żoliborskie (1958–1962). Związana była z ruchem opozycyjnym, w 1976 r. podpisała List protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (tzw. List 59). Projektowała nagrobki na warszawskich Powązkach, m.in.: Xawerego Dunikowskiego (1966), Stanisława Herbsta (1974), Erny Rosenstein (1989), Artura Sandauera (1989). Była mistrzynią rzeźbiarskiego portretu. Początkowo były one realistyczne w charakterze, jak Portret Władysława Broniewskiego (1951), następnie coraz ogólniejsze w formie – Portret Tadeusza Kotarbińskiego (1966). W 2008 r. Anna Maria Leśniewska, kuratorka wystawy monograficznej B. Zbrożyny w Zachęcie podkreślała: „Przywołanie twórczości Barbary Zbrożyny to także próba zmierzenia się z tradycją rzeźby, ukształtowanej w pracowni prof. Xawerego Dunikowskiego. W pamięci artystki profesor pozostał na zawsze nie tylko najwybitniejszym polskim rzeźbiarzem i nauczycielem, ale przede wszystkim artystą o ogromnej sile inspiracji. Nadrzędną zasadą pracy twórczej Zbrożyny było widzenie rzeczywistości poprzez istnienie człowieka, a co za tym idzie wychwytywanie najważniejszych aspektów ludzkiej egzystencji (…) Wynikało to nie tylko z bogatych doświadczeń artystycznych i pedagogicznych rzeźbiarki, ale i z tolerancji wobec ludzkich ułomności”.

Witold Lutosławski, 1979

Jak wspomniano, B. Zbrożyna była osobowością portretu w rzeźbie. Dobrym tego przykładem jest powściągliwy formalnie portret Witolda Lutosławskiego z 1979 r. W. Lutosławski (1913–1994) był kompozytorem, dyrygentem i pianistą. Od 1990 r. odbywa się w Warszawie Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im. Witolda Lutosławskiego, organizowany przez Filharmonię Narodową. W. Lutosławski był gościem Filharmonii Pomorskiej w 1971 r. Podczas koncertu wykonano wówczas jego kompozycję Pięć pieśni do słów Kazimiery Iłłakowiczówny. 12 września, podczas Bydgoskiego Festiwalu Muzycznego, uhonorowano W. Lutosławskiego medalem pamiątkowym „Od społeczeństwa Pomorza”, a Ryszard Bohr, rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, ogłosił decyzję uczelni o przyznaniu kompozytorowi doktoratu honoris causa (wręczenie odbyło się w Toruniu, podczas uroczystych obchodów 35-lecia UMK, 2 października 1980)

Rzeźba, oddająca twórcze skupienie kompozytora, oddziałuje nastrojem wyciszenia, niemal medytacyjnym, co wzmacnia na wpół opuszczony wzrok. Oryginalna koncepcja odważnego kadrowania ramion popiersia, nadaje dziełu niepokojącą atektoniczność, a górna partia jest optycznie cięższa od dolnej.

Bibliografia:

Aleksandra Kłaput-Wiśniewska, Andrzej Szwalbe w kontaktach z polskimi kompozytorami, [w:] Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t.2, Bydgoszcz 2016

Anna Maria Leśniewska, Barbara Zbrożyna. Rzeźba, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 2006

Witold Lutosławski, oprac. Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, listopad 2001, [online], [dostępny: https://culture.pl/pl/tworca/witold-lutoslawski], [dostęp: 22.02.2023]

Barbara Zbrożyna. Figury nasłonecznione. Katalog wystawy,  Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki Warszawa, kurator Leśniewska Anna Maria, współpr. Julia Leopold, red. Dorota Karaszewska, Warszawa 2008

opracowanie (Barbara Zbrożyna): dr Dorota Grubba-Thiede

opracowanie (rzeźba Witold Lutosławski): dr Agnieszka Wysocka