Michał Kubiak

Andrzej Szwalbe, 1995

brąz
wys. 90 cm
sygn. brak

Michał Kubiak (ur. 1946) – rzeźbiarz i medalier. Studiował w l. 1967–1972 w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, gdzie obronił dyplom w pracowni Olgierda Truszyńskiego. Oprócz eksperymentów we własnej pracowni, włączył się w życie artystyczne współtworząc Grupę Bydgoską „Galeria 1+X” (z Januszem Bałdygą i Ignacym Bullą). W 1994 r. był komisarzem wystaw bydgoskich artystów w Londynie i Edynburgu. Podejmuje różnorodne tematy rzeźbiarskie, spośród których najważniejsze są te związane z kondycją człowieka – wiecznego wędrowca. To twórczość głęboko humanistyczna, doceniana i nagradzana. Trudno wyobrazić sobie układ urbanistyczny Bydgoszczy bez realizacji M. Kubiaka. W 2022 wytyczona została trasa śladami jego rzeźb. Znalazła się na niej m.in. figura Flisaka hrabiego Czakiego (2017), Wędrowiec (1997, odsłonięcie 2004), Marian Rejewski (2005), Andrzej Szwalbe (2006, odsłonięcie 2007).

Andrzej Szwalbe, 1995

Popiersie upamiętnia Andrzeja Szwalbego (1923–2002), wieloletniego dyrektora bydgoskiej Filharmonii Pomorskiej, animatora powojennego życia kulturalnego w regionie kujawsko-pomorskim. To dzięki jego wizjom i konsekwentnym działaniom Bydgoszcz zawdzięcza m.in. wybudowanie gmachu Filharmonii Pomorskiej (1953–1958), pawilonu Galerii Miejskiej BWA (1970) czy koncepcję utworzenia Opery Nova (1973–2006). Był inicjatorem powstania Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego (1959), założycielem orkiestry kameralnej Capella Bydgostiensis pro Musica Antiqua. Przyczynił się do uruchomienia w mieście filii łódzkiej Państwowej Wyższej szkoły Muzycznej (1974) przekształconej w samodzielną Akademię Muzyczną im. Feliksa Nowowiejskiego.

Popiersie, do którego A. Szwalbe pozował osobiście, powstawało w pracowni rzeźbiarza. Lekko przechylona głowa sugeruje zasłuchanie. Twarz jest skupiona, co podkreślają głębokie zmarszczki na czole, a oczy, o opuszczonych powiekach schowane za dużymi, okrągłymi oprawkami okularów. A. Szwalbe w interpretacji M. Kubiaka zdaje się być pogrążony w myślach, nieobecny. Został pokazany w oficjalnym stroju. Ma na sobie marynarkę i szeroki krawat, modny w latach 90. XX w.

Bibliografia:

Adam Bezwiński, Andrzej Szwalbe portret niedokończony, Bydgoszcz 1996

Michał Kubiak. Rzeźbiarz,[online], [dostępny: https://michal-kubiak.pl/], [dostęp: 27.02.2023]

My, artyści, jesteśmy Don Kichotami, [w:] Krystyna Starczak-Kozłowska, Życie na przełomie.

Opowieść o Andrzeju Szwalbe, wyd. II poszerzone, Bydgoszcz 2018

Spacerownik śladami rzeźb Michała Kubiaka, koncepcja: Katarzyna Gębarowska, Małgorzata Kubiak, tekst: Agnieszka Wysocka, zdjęcia: Partyk Chenc, Bydgoszcz 2022

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Michał Kubiak

Andrzej Szwalbe, 2006 (odsłonięcie 2007)

brąz
wys. 200 cm
sygn. M. Kubiak 2006 (podstawa rzeźby)
rzeźba ustawiona przed elewacją frontową (zachodnią) gmachu Filharmonii Pomorskiej

Michał Kubiak (ur. 1946) – rzeźbiarz i medalier. Studiował w l. 1967–1972 w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, gdzie obronił dyplom w pracowni Olgierda Truszyńskiego. Oprócz eksperymentów we własnej pracowni, włączył się w życie artystyczne współtworząc Grupę Bydgoską „Galeria 1+X” (z Januszem Bałdygą i Ignacym Bullą). W 1994 r. był komisarzem wystaw bydgoskich artystów w Londynie i Edynburgu. Podejmuje różnorodne tematy rzeźbiarskie, spośród których najważniejsze są te związane z kondycją człowieka – wiecznego wędrowca. To twórczość głęboko humanistyczna, doceniana i nagradzana. Trudno wyobrazić sobie układ urbanistyczny Bydgoszczy bez realizacji M. Kubiaka. W 2022 wytyczona została trasa śladami jego rzeźb. Znalazła się na niej m.in. figura Flisaka hrabiego Czakiego (2017), Wędrowiec (1997, odsłonięcie 2004), Marian Rejewski (2005), Andrzej Szwalbe (2006, odsłonięcie 2007).

Rzeźba w ujęciu en pied, zwrócona jest w kierunku gmachu Filharmonii Pomorskiej. Przedstawia pomysłodawcę gmachu i wieloletniego dyrektora bydgoskiej „świątyni muzyki”. A. Szwalbe został uwieczniony tak, jak zapamiętali go bydgoszczanie – jako szczupłego, wiecznie zabieganego eleganckiego pana. Według M. Kubiaka: „Uwieczniony w posągu Andrzej Szwalbe miał wyglądać tak, jakby wrócił do Bydgoszczy i szedł w kierunku filharmonii. Przedstawiłem go z laseczką w jednej dłoni i nieodłączną aktówką, bo tak go zapamiętałem”.

Posąg odsłonięto w kwietniu 2007 r. w ramach obchodów 661. rocznicy nadania Bydgoszczy praw miejskich.

Bibliografia:

Adam Bezwiński, Andrzej Szwalbe portret niedokończony, Bydgoszcz 1996

Kisiel o Szwalbe – Szwalbe o Kisielu, [w:] Krystyna Starczak-Kozłowska, Życie na przełomie. Opowieść o Andrzeju Szwalbe, wyd. II poszerzone, Bydgoszcz 2018

Michał Kubiak. Rzeźbiarz, [online], [online], [dostępny: https://michal-kubiak.p], [dostęp: 27.02.2023]

My, artyści, jesteśmy Don Kichotami, [w:] Krystyna Starczak-Kozłowska, Życie na przełomie.

Opowieść o Andrzeju Szwalbe, wyd. II poszerzone, Bydgoszcz 2018

Spacerownik śladami rzeźb Michała Kubiaka, koncepcja: Katarzyna Gębarowska, Małgorzata Kubiak, tekst: Agnieszka Wysocka, zdjęcia: Partyk Chenc, Bydgoszcz 2022

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Witold Marciniak

Antonin Dvořák, 1977

rzeźba – brąz (odlew: Bydgoska Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego „Spomasz” Bydgoszcz)
cokół – granit ze Strzegomia
wys. rzeźby: 127 cm, wys. cokołu: 119 cm
sygn. brak
rzeźba ustawiona w parku im. Jana Kochanowskiego w Bydgoszczy

Witold Marciniak (1922–1999) – rzeźbiarz i medalier. Studiował na Wydziale Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, pod kierunkiem Stanisława Horno-Popławskiego i Tadeusza Godziszewskiego w l. 1947–1952. Od 1953–1956 pracował przy rekonstrukcji rzeźb i detalu architektonicznego w Gdańsku. Od 1957 do 1988 r. pracownik naukowy UMK w Toruniu (Wydział Sztuk Pięknych, Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa w Zakładzie Rzeźby i Detali Architektonicznych). Jest twórcą kopii rzeźby Pięknej Madonny z Torunia (zaginionej w czasie II wojny światowej). Wykonana w 1956 r., znajduje się w kościele pw. św. Janów w Toruniu. W. Marciniak wykonał rzeźby plenerowe dla Torunia takie jak m.in.: pomnik „De revolutionibus” (w hołdzie Mikołajowi Kopernikowi) w Toruniu (1973), pomnik Samuela Bogumiła Lindego w Toruniu (1976). Przez wiele lat pełnił funkcję przewodniczącego Sekcji Rzeźby w Toruńskim Oddziale Związku Polskich Artystów Plastyków. 

Antonin Dvořák, 1977

Popiersie czeskiego kompozytora, dyrygenta i pedagoga Antonina Dvořáka (1941–1904), ustawione na cokole (na cokole napis: DVOŘÁK). Uwaga rzeźbiarza skupiła się na oddaniu realistycznych rysów portretowych autora Humoresek op. 101. Z dużą dbałością przedstawione zostały przez W. Marciniaka detale stroju – zawiązana mucha, szerokie klapy marynarki. Muzyk ma głowę delikatnie uniesioną i zwróconą w lewą stronę.

Bibliografia:

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Akta Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy, sygn. 77

Bohdan Pociej, Wojciech Skrodzki, Kompozytorzy polscy w portrecie rzeźbiarskim, Bydgoszcz 1982

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Adam Myjak (ur. 1947) – rzeźbiarz i pedagog. Studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Dyplom obronił w 1971 r. w pracowni Jana Bohdana Chmielewskiego. Po studiach związany z warszawską ASP, gdzie przeszedł wszystkie stopnie kariery akademickiej (od asystenta do profesora zwyczajnego), a kilkakrotnie kierował uczelnią jako rektor. A. Myjak jest osobowością rzeźby współczesnej nurtu nowej figuracji, laureatem wielu nagród i wyróżnień. Reprezentuje kulturę polską na międzynarodowych wystawach, plenerach artystycznych, jego rzeźby eksponowane są w przestrzeniach miejskich, we wnętrzach teatrów, oper i filharmonii.

U Adama Myjaka ważną „mantrą” ikonograficzną pozostaje forma głowy, niejednokrotnie o sugerowanej bądź poetycko wyciszanej fizjonomii, jak w cyklu Sen rozwijanym od l. 70. XX w. do dzisiaj. Twórczość A. Myjaka weszła do kanonu współczesnej kultury wizualnej i współczesnej edukacji w zakresie nauk o sztuce, jego rzeźby znalazły się w wielu międzynarodowych prestiżowych kolekcjach sztuki odległych miejsc świata. Artysta w rozmowie z Wiesławą Wierzchowską wspomina: „Na początku podejmowałem różne próby, także niefiguratywne. Wszystkie one bazowały na wyspekulowanym pomyśle, […] poruszałem się po niepewnym gruncie. […] Stwierdziłem, że w figuracji czuję się najpewniej. […] jak gdyby sama ręka do tego prowadzi. […] Pierwszy sygnał powstaje w kontekście do innych rzeźb i jest ich następstwem. Cały czas podążam za instynktem”..

Jan Stanisław Wojciechowski – rzeźbiarz, teoretyk i krytyk sztuki, określił A. Myjaka „esencjalistą w post-historycznej „epoce” sztuki”. Pisał: „Zwłaszcza w cyklu głów ze złotymi, połyskliwymi opaskami na oczach. Suponowałem swoisty transcendentalizm tych prac. Wydawało mi się, że złote światła odblaskowe dają szansę światłu w jego metaforycznym sensie.  Kryptoreligijny wątek w twórczości Myjaka drążyłem później w niepublikowanym wywiadzie z artystą przeprowadzonym przeze mnie w roku 1992. […] U Myjaka […] operacja przeprowadzana jest sugestywnie poprzez rzeźbiarską grę symboliką oczu i ust – jego najbardziej znane głowy   to niemalże Hansenowski  aktywny negatyw. Mają zamknięte lub zamazane oczy a usta,  jakby niemogące zaczerpnąć powietrza lub w niemym krzyku otwarte, wciągają nas w głąb. Skierowany zwykle na zewnątrz zestaw komunikacyjnych gestów twarzy, generowanych przez kształt oczu i ust, zostaje zaprzeczony w głowach artysty  i zawrócony  na samego siebie. Patrzący przedsiebie, staje się patrzącym w siebie.”

Rzeźba Artur Malawski pochodzi z wczesnego okresu twórczości A. Myjaka, który w tym okresie współtworzył kręgi literacko-kulturalne i był redaktorem naczelnym działu kulturalnego warszawskiego kwartalnika „Nowy Wyraz”, promującego młode talenty sztuki współczesnej, m.in. Ryszarda Wojciechowskiego, Zofię Kulik, Przemysława Kwieka, Barbarę Falender. A. Myjak, będący osobowością nurtu nowej figuracji, portretując Artura Malawskiego (1904-1957) wybitnego, przedwcześnie zmarłego kompozytora i wirtuoza skrzypiec, pedagoga i dyrygenta.  Rola A. Malawskiego dla współczesnej muzyki jest bardzo istotna. Był na początku l. 50 XX w. wykładowcą dyrygentury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. W roku 1948 r. A. Malawski przedstawił Etiudy symfoniczne na fortepian i orkiestrę podczas Festiwalu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Amsterdamie, odnosząc sukces. W latach 40. i 50. XX w. był prezesem Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej i członkiem Zarządu Głównego Związku Kompozytorów Polskich. W 1956 r. Związek Kompozytorów Polskich przyznał mu nagrodę za całokształt działalności kompozytorskiej i pedagogicznej, a rok później miasto Kraków wręczyło A. Malawskiemu Nagrodę Muzyczną za osiągnięcia twórcze ze szczególnym uwzględnieniem II symfonii „Dramatycznej” z1956.

A. Myjak przyjął konwencję popiersia aluzyjnego do epoki romantyzmu. Zastosował dyskretną asymetrię, jakby semantycznie podkreślającą osobowość A. Malawskiego, tworzącego nieprzerwanie, także w czasach II wojny światowej, zmagającego się z brutalnością czasów, w których przyszło mu żyć. W dolnej partii popiersia widoczna jest forma nacięcia, charakterystyczna dla całej późniejszej twórczości A. Myjaka.

Bibliografia:

Artur Malawski. Życie i twórczość, red. Bogusław Schäffer, Kraków 1969

Artur Malawski, oprac. Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, lipiec 2002, [online], [dostępny:https://culture.pl/pl/tworca/artur-malawski], [dostęp: 21.02.2023]

Adam Myjak. Rzeźby z lat 1970–1995. Galeria Studio, Warszawa 1999

Adam Myjak, Wspomnienia [w:] Kalendarium. Katalog wystawy ADAM MYJAK. RZEŹBA, Państwowa Galeria Sztuki Sopot, Sopot 2012

Jan Stanisław Wojciechowski, Adam Myjak – esencjalista w post-historycznej „epoce” sztuki, tekst z archiwum profesora Adama Myjaka, odniesienie do wcześniejszych publikacji prof. Jana Stanisława Wojciechowskiego: Jan Stanisław Wojciechowski, Adam Myjak a porządki świata w sztuce, [w:] tenże: Z punktu widzenia rzeźbiarza. Sztuka lat 80, CRP Orońsko, 1983. Tekst ukazał się w „Magazynie Artystycznym” nr 2, 1989 oraz w innej wersji  p.t. tenże: Nowy barok  w „Przeglądzie Powszechnym”  nr 10, 1988

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Ryszard Wojciechowski (1939–2003) – rzeźbiarz, ceramik, medalier, malarz. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, na Wydziale Rzeźby w pracowni Alfreda Jesiona i na Wydziale Malarstwa w pracowni technik ściennych Witolda Millera. Dyplom otrzymał w 1964 r., a rok później rozpoczął pracę w macierzystej uczelni, z którą był związany do 1987 r. Tworzył rzeźby plenerowe, takie jak: Gest Natury dla Wałbrzyskiej Galerii Rzeźby Plenerowej, Matka Ziemia i Przywołana miłość w Warszawie, Ołtarz istnienia w Łodzi, Z różą od życia w Orońsku (wszystkie datowane na l. 1982–1983), Pasterz w Varselbusch (Niemcy),  Matka Natura w Avallon (Francja). W latach 60. i 70. XX w. R. Wojciechowski uczestniczył w plenerach ceramicznych, m.in. w Parszowie koło Skarżyska-Kamiennej, realizując wielkoformatowe alegoryczne kompozycje, m.in.: Akordy sławy, Sztuka zadziwiania, Ze skakanką, Pasja tworzenia, Portretowana (ob. w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie). Do 1987 r. tworzył w Polsce, następnie stał się artystą emigracyjnym. Do 1990 r. mieszkał we Włoszech. Ostatnie lata życia spędził Kanadzie, m.in. w Vancouver, gdzie zrealizował 4,5 metrową alegoryczną figurę kobiety grającej na harfie North Shore Rhapsodie  (1992) dla New Vancouver.  Nadal realizował rzeźby w kraju, m.in. dla Teatru Atelier im. Agnieszki Osieckiej w Sopocie (1998). R. Wojciechowski w swojej twórczości, w której łączył wiele materiałów i technik (kamień, drewno, mozaikę, cement, szkło, sztuczny kamień, ceramikę, etc.) zbliżał się do nurtów sztuki art-brut, zainicjowanej w 1944 r. przez Jeana Dubuffeta. W ikonosferach R. Wojciechowskiego znajdujemy reminiscencje nauk etnograficznych, echa antropozofii Rudolfa Steinera.

Artur Rubinstein

Pełna wyrazu i ekspresywności rzeźba autorstwa Ryszarda Wojciechowskiego jest właściwą dla jego oryginalnej stylistyki interpretacją popiersia wirtuoza fortepianu Artura Rubinsteina (1887–2003). Spektakularną, międzynarodową karierę rozpoczął w Berlinie w 1900 r., kiedy wystąpił w Beethoven-Saal z towarzyszeniem Berliner Philharmoniker. Na światowych scenach koncertowych był obecny przez niemal osiem dekad. W 1939 r. wyjechał z rodziną do Stanów Zjednoczonych, w związku z narastającymi w Europie nastrojami antysemickimi. Po 1958 r. zaczął przyjeżdżać do Polski z koncertami. Włączał się w krajowe życie muzyczne, m.in. w 1960 r. był honorowym przewodniczącym jury 6. Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie, a w 1966 r. inaugurował X Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” wykonaniem 4 Symfonii Karola Szymanowskiego (którą kompozytor zadedykował A. Rubinsteinowi). W 1976 r. w Wigmore Hall w Londynie A. Rubinstein pożegnał  się ze sceną i publicznością.

R. Wojciechowski, portretując A. Rubinsteina,  sięgnął do późnego okresu działalności wybitnego wirtuoza fortepianu, łącząc dojrzałe rysy i nieco przygarbioną sylwetkę z fragmentem obrazu w ramie, co staje się symbolem sztuki i figurą wędrowca, który całą miłość do Ojczyzny nosi w sobie, jest wszystkimi emocjami zintegrowany nie tylko ze sztuką, ale i z przestrzenią, w której przyszedł na świat. Tragicznym kontekstem, nawiązującym do losów A. Rubinsteina, była utrata w czasie II wojny światowej wszystkich bliskich, którzy pozostali w Polsce. Mimo sławy i zaszczytów, A. Rubinstein nosił brzemię tej tragedii przez całe życie. Legendarne stało się jego wystąpienie na forum międzynarodowym, gdy w 1945 r. na uroczystości podpisania Karty Narodów Zjednoczonych zauważył brak flagi polskiej i oburzony przywołał jej „obraz”, otwierając koncert Mazurkiem Dąbrowskiego. Słynął z temperamentu, brawurowej osobowości, którą uchwycił w swojej rzeźbie R. Wojciechowski.

W 2005 r. odlew kompozycji wykonał w brązie patynowanym rzeźbiarz Jerzy Kędziora.

Bibliografia:

Anna Jung-Wojciechowska, Szkic o życiu i twórczości Ryszarda Wojciechowskiego „Wojtka”, maszynopis w Dziale Dokumentacji Zachęty Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie

Aleksandra Kłaput-Wiśniewska, Andrzej Szwalbe w kontaktach z polskimi kompozytorami, [w:] Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t.2, Bydgoszcz 2016

Artur Rubinstein, Moje długie życie, t. 1 i 2, Warszawa 1988

Ryszard Wojciechowski: rzeźba, medale, rysunek. Katalog wystawy,  oprac. i red. Wiesława Bąblewska-Rolke, Galeria „Kordegarda”, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa 1981

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Stanisław Radwański (ur. 1941) – rzeźbiarz, malarz i pedagog. Studiował na Wydziale Rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, gdzie obronił dyplom w pracowni Stanisława Horno-Popławskiego w 1968 r. Od 1973 r. związany z macierzystą uczelnią [ob. ASP w Gdańsku]. W latach 1990–1996 rektor gdańskiej ASP. W 1997 r. kierował Pracownią Rzeźby Uniwersytetu Radford w Virginii w USA. Jest uznanym twórcą oryginalnych propozycji formalnych, wirtuozem współczesnej rzeźby wprowadzającym do ikonosfery jemu tylko właściwe czyste formy, np. motywy poklatkowości i spotęgowania semantyczno-wyrazowe [jak w Portrecie Taty, 1983], nadrealność wariacyjnych kompozycji [np. Muza, czy Kroczący], i inne wrażliwe interpretacje podejmowanych problemów, poszerzające fenomen nurtu nowej figuracji, nowej fali, postmodernizmu, wreszcie sztuki obu dekad XXI w. w otwartej przestrzeni miast. S. Radwański wielokrotnie odznaczany i honorowany, m.in. w 2021 r. otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” wręczony w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

S. Radwański jest autorem cykli figuratywnych w przestrzeni otwartej, w tym rzeźby Kroczący i kompozycji Para (figur trzymających się za ręce) dla Kantonu w Chinach (obie z l. 2016–2017). Obie rzeźby wykonano na zaproszenie organizatorów „Festiwali poetyckich i filmowych” odbywających się w Kantonie. Do rzeźb dla przestrzeni otwartych (w tym sakralnych)  oraz dla miejsc upamiętnienia należą m. in.: pomnik Jacka Malczewskiego w Radomiu (1983), rzeźby do wnętrz Opery Bałtyckiej w Gdańsku Wrzeszczu i Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy (lata 80–90 XX w.), pomnik Jana Gutenberga w Gdańsku (1998), pomnik Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (2005),  pomniki Jana Pawła II w Toruniu (2007) i w Pampelunie w Hiszpanii (2010) oraz w Mławie (2010). W 2008 r. rzeźbiarz zrealizował pomnik Juliusza Słowackiego w Kijowie.

S. Radwański w wywiadzie z prof. Adrianą Majdzińską (2021), tak wspominał czas nauki w Liceum Plastycznym w Gdyni Orłowie: „(…) była to taka wyjątkowa szkoła, w której znaleźli się wybitni pedagodzy – artyści. Oni przede wszystkim zarazili nas sztuką. Nigdy nie czułem się bardziej artystą niż w liceum. Jak się chodziło na wagary, to tylko po to żeby malować. (…) najpierw widziałem siebie jako malarza. Dużo rysowałem, dużo malowałem. (…) Stało się inaczej, dzięki wojsku i dzięki geometrii skończyłem Rzeźbę. Do rzeźby prowadzą różne drogi. (…) Artysta powinien być odrobinę szalony (…). Gdy dotykam spraw historycznych, nie uderzam w nutę pompatyczną. Staram się znaleźć jakiś skrót. Na przykład jak robiłem kiedyś popiersie Dantego czy Napoleona – to nie były portrety. (…) Zapamiętujemy na podstawie różnych przetworzonych rzeczy i pozostają znowu, jakieś tylko kody, którymi się porozumiewamy”.

Benjamin Britten, 1985

S. Radwański w popiersiu Benjamina Brittena (1913–1976) zawarł psychologiczny portret wybitnej osobowości kultury współczesnej, jakby zanurzonej w introwertycznym procesie twórczym, z dłonią wzniesioną ku twarzy. To interpretacja skupienia B. Brittena, wybitnego angielskiego kompozytora, pianisty i dyrygenta, autora oper i muzyki orkiestrowej. Najwięcej utworów stworzył on dla Petera Pearsa (1910-1986), uznanego tenora, zarazem jego partnera życiowego. Wysmukłość proporcji, modna fryzura, (włosy ułożone tak, że odsłaniają szyję), marynarka z grubego sztruksu, ukazuje elegancję B. Brittena. S. Radwański w ekspresyjnym portrecie wskazał na niespokojny temperament, mowę ciała B. Brittena i charakterystyczne muskanie dłonią podbródka.

B. Britten był gościem Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy 20 września 1961 r., co upamiętniono tym rzeźbiarskim portretem.

Bibliografia:

(Łuk), Rośnie galeria portretów w FP. Popiersie Benjamina Brittena dłuta Stanisława Radwańskiego, „Dziennik Wieczorny”, 20.08.1987, nr 161, s. 4

Stanisław  Radwański [w:] Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 1945–2005, Tradycja i współczesność. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe Gdańsk, red. Wojciech Zmorzyński, Gdańsk 2005

Stanisław Radwański. Obecny – nieusprawiedliwiony, film towarzyszący wystawie indywidualnej S. Radwańskiego, Zbrojownia Sztuki ASP w Gdańsku, kurator Mariusz Białecki, publ. 17.XI.2021, [online], [dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=MNQXp12Wuxk], [dostęp: 18.02.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Gustaw Zemła (ur. 1931) – rzeźbiarz i pedagog. Studiował w l. 1952–1958 w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 1958 r. związany w macierzystą uczelnią jako wykładowca (prorektor w l. 1973–1976, w 1987 otrzymał tytuł profesora). G. Zemła na przełomie l. 50. i 60. XX w. wprowadził do swojej twórczości oryginalną figurację metaforyczną, w której pobrzmiewa  sztuka starożytna i kultura hellenistycznej Grecji. Spektakularnym osiągnięciem G. Zemły, które weszło do historii sztuki XX w., była realizacja pomnika Powstańców Śląskich w Katowicach, odsłoniętego w 1966 r. Imponująca jest liczba realizacji rzeźb plenerowych G. Zemły. Do 1979 r. realizował wiele pomników dedykowanych postaciom czy wydarzeniom historycznym, m.in.: popiersie Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (1961), pomnik Karola Świerczewskiego w Warszawie (1968), pomnik Władysława Broniewskiego w Płocku (1972), pomnik Czynu Polaków (Pomnik Trzech Orłów) w Szczecinie (1979). G. Zemła zajmuje istotne miejsce wśród artystów współczesnych inspirujących się tematyką religijną i duchowością. Od początku l. 80. XX w. zrealizował m.in. 10 pomników przedstawiających Jana Pawła II – w Miestrzejowicach (1991), Płocku (1993), Łomży (2004), w Krakowie na Wawelu (2008), pomnik Jerzego Popiełuszki w Toruniu (2011). Zaprojektowana przez G. Zemłę statuetka od 1997 r. jest wręczana laureatom Nagrody Literackiej „Nike”.

Bolesław Szabelski, 1979

G. Zemła wykonał dla Filharmonii Pomorskiej wizerunek kompozytora, pedagoga i organisty Bolesława Szabelskiego(1896-1979), będącego w l. 1927–1929 uczniem Karola Szymanowskiego. Od 1929 r. był nauczycielem kontrapunktu i gry na organach w Konserwatorium Śląskim w Katowicach i w Szkole Muzycznej w Cieszynie (1934–1939). W 1945 r. B. Szabelski został dziekanem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach – uczelni, w której otrzymał także tytuł profesora zwyczajnego (1958). Premiera jego nowatorskich Improwizacji miała miejsce w 1956 r. na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. Jego kolejne kompozycje wykonywano jeszcze kilkakrotnie w kolejnych odsłonach „Warszawskiej Jesieni”. Przez ponad dwie dekady B. Szabelski należał do zarządu Polskiego Związku Kompozytorów Polskich, a jego utwory wielokrotnie wykonywano na festiwalach w kraju i za granicą.

Rzeźbiarz oddał wiernie rysy portretowanego. Wprowadził też sugestię ruchu, delikatnie odchylając głowę kompozytora w bok.

Bibliografia:

Dorota Folga-Januszewska, Gustaw Zemła. Rzeźba, Olszanica 2021

Leon Markiewicz, Bolesław Szabelski, życie i twórczość, Warszawa 1995

Renata Rogozińska, W stronę Golgoty. Inspiracje pasyjne w sztuce polskiej w latach 1970–1999, Poznań 2002

opracowanie dr Dorota Grubba-Thiede

Andrzej Kasten

Claude Debussy, 1977

rzeźba – brąz (odlew: Brąz Dekoracyjny Warszawa)
cokół – marmur Sławniowice
wys. rzeźby: 120 cm, wys. cokołu: 160 cm
sygn. brak
rzeźba ustawiona w parku po północnej stronie Filharmonii Pomorskiej

Andrzej Kasten (1923–2020) – rzeźbiarz, medalier, ceramik i rysownik. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych na Wydziale Rzeźby w pracowni Franciszka Strynkiewicza, w której uzyskał dyplom w 1957 r. W sztuce A. Kastena ważne miejsce zajmowały formy przestrzenne abstrakcyjne i figuratywne, w tym interpretacje portretowe, modele architektoniczne i monumentalno-pomnikowe, wyszukane formalnie medale, płaskorzeźby, ceramika, rysunki, grafiki, pastele (często minimalistyczne, luministyczno-nokturnowe), a także ilustracje książkowe. W jego oeuvre odbiorcy odnajdują znajomość struktur awangardowych. Poszukiwania prywatne wydają się bardziej fenomenologiczne. Ociosane z pni drzew wertykalne grupy Dwoje (1970) i Są wszędzie (1968) to aluzje do ikonografii przedstawień matek z dziećmi, ewokujące skojarzenia z dalekowschodnią estetyką i rzeźbami Davida Nasha, zainspirowanego twórczością Constantina Brâncușiego. Poetyckie dryfowanie ponad różnorodnymi kulturami wydaje się czytelne w twórczości A. Kastena, który odbył wiele inspirujących podróży do Mongolii, Uzbekistanu, Grecji, Francji, Hiszpanii i Włoch. Do jego najważniejszych realizacji należą m.in. warszawskie pomniki takie jak: wykonane z metalu, geometryczne Drogowskazy (1968), monumentalny Pomnik Kościuszkowców (1985), pomnik Waleriana Łukasińskiego (1988), znajdujące się w Wąchocku: pomnik Majora Jana „Ponurego” Piwnika (1984, rzeźbiarz w czasie wojny służył w oddziale partyzanckim AK dowodzonym przez J. Piwnika) i pomnik Podziemnego Państwa Polskiego (1989).

Claude Debussy, 1977

Claude Debussy (1862–1918) zapisał się w historii muzyki jako ten, który zburzył system tonalny, co uznano za gest wręcz rewolucyjny. Należał do elity intelektualnej Paryża. Inspirowała go poezja i malarstwo, tradycje antyczne i egzotyka orientu. Do wiersza Stéphane’a Mallarmégo powstał poemat symfoniczny Popołudnie fauna (1894), do opery Peleas i Melizanda libretto stworzył Maurice Maeterlinck (1893–1903). A. Kasten jest autorem głowy i zarysu torsu Claude’a Debussy’ego, rzeźby ustawionej na wysokim, prostopadłościennym postumencie (na postumencie napis: CLAUDE/DEBUSSY) w otoczeniu parkowej zieleni. Ze zwartej i mocnej bryły wyłaniają się rysy zamyślonego kompozytora. Wsłuchuje się w swój wewnętrzny świat, ma zamknięte oczy. Elegancję i przynależność do świata paryskiej cyganerii podkreślają: starannie przycięta broda, płytko wyryte klapy marynarki i mucha.

W kolekcji gobelinów Filharmonii Pomorskiej znajduje się tkanina zatytułowana Morze Debussy’ego-Neptun (proj. Mieczysław Olszewski, 1991)

Bibliografia:

Claude Debussy. Kompozytor, oprac. Małgorzata Komorowska, [online], [dostępny: https://teatrwielki.pl/ludzie/sezon2018claude-debussy/], [dostęp: 12.03.2023]

Irena Grzesiuk-Olszewska, Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945–1995, Warszawa 1995

opracowanie (Andrzej Kasten): dr Dorota Grubba-Thiede opracowanie (rzeźba Claude Debussy): dr Agnieszka Wysocka

Michał Kubiak (ur. 1946) – rzeźbiarz i medalier. Studiował w l. 1967–1972 w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, gdzie obronił dyplom w pracowni Olgierda Truszyńskiego. Oprócz eksperymentów we własnej pracowni, włączył się w życie artystyczne współtworząc Grupę Bydgoską „Galeria 1+X” (z Januszem Bałdygą i Ignacym Bullą). W 1994 r. był komisarzem wystaw bydgoskich artystów w Londynie i Edynburgu. Podejmuje różnorodne tematy rzeźbiarskie, spośród których najważniejsze są te związane z kondycją człowieka – wiecznego wędrowca. To twórczość głęboko humanistyczna, doceniana i nagradzana. Trudno wyobrazić sobie układ urbanistyczny Bydgoszczy bez realizacji M. Kubiaka. W 2022 wytyczona została trasa śladami jego rzeźb. Znalazła się na niej m.in. figura Flisaka hrabiego Czakiego (2017), Wędrowiec (1997, odsłonięcie 2004), Marian Rejewski (2005), Andrzej Szwalbe (2006, odsłonięcie 2007).

Czesław Miłosz, 1997

8 czerwca 1995 r. bydgoszczanie spotkali się z polskim noblistą Czesławem Miłoszem (1911–2004) we wnętrzach Filharmonii Pomorskiej. Na poetę czekały tłumy wielbicieli jego twórczości, uhonorowanej w 1980 r. literacką Nagrodą Nobla. Dwa lata później, na pamiątkę tego wydarzenia galerię rzeźb wzbogaciło popiersie C. Miłosza. M. Kubiak mistrzowsko oddał dystans jednego z najwybitniejszych poetów XX w. do świata, lekko cofając sylwetkę, a ułożeniem ramion sugerując wsunięcie dłoni w kieszenie. Nieznacznie uniesiona głowa to z jednej strony zaciekawienie, a z drugiej – brak zainteresowania dla tego co rozpraszałoby skupienie. Autor Zniewolonego umysłu nie patrzy w stronę widza. Rzeźbiarz nie zapomniał o charakterystycznych detalach – szerokich brwiach, głęboko osadzonych oczach i delikatnym uśmiechu, znanych z wielu zachowanych fotografii.

Bibliografia:

Czesław Miłosz, oprac. Krystyna Dąbrowska, wrzesień 2008 – tekst opracowany do „Antologii polskiej poezji od Średniowiecza do wieku XXI” wg koncepcji Piotra Matywieckiego,[online], [dostępny: https://culture.pl/pl/tworca/czeslaw-milosz], [dostęp: 27.02.2023]

Michał Kubiak. Rzeźbiarz,[online], [dostępny: https://michal-kubiak.pl/], [dostęp: 27.02.2023]

My, artyści, jesteśmy Don Kichotami, [w:] Krystyna Starczak-Kozłowska, Życie na przełomie.

Opowieść o Andrzeju Szwalbe, wyd. II poszerzone, Bydgoszcz 2018

Spacerownik śladami rzeźb Michała Kubiaka, koncepcja: Katarzyna Gębarowska, Małgorzata Kubiak, tekst: Agnieszka Wysocka, zdjęcia: Partyk Chenc, Bydgoszcz 2022

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Bronisław Chromy

Fortepian Chopina

brąz (odlew autora)
wys. 115 cm
sygn. B. Chromy (tył rzeźby, środkowy element)
Kolekcja Rzeźby Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy, nr inw. ST/91/809/00556
Rzeźba ustawiona przed elewacją tylną (wschodnią) Filharmonii Pomorskiej

Fortepian Chopina

Wieloelementowa forma rzeźbiarska, na którą składa się pozioma, niska podstawa, na której ustawione zostały trzy rzeźby o rozwichrzonych koronach. Pierwotnie na podstawie, z przodu, przed rzeźbami drzew znajdowała się klawiatura fortepianu (ob. nieistniejąca).

Rzeźba Fortepian Chopina, miała współtworzyć Galerię Rzeźby Romantycznej zaplanowaną przez Andrzeja Szwalbego, realizowaną od połowy l. 80. XX w. dla założenia pałacowo-parkowego w Ostromecku.

Bibliografia:

Chromy Bronisław, Kamień i marzenie. Autobiografia, Kraków 2005

Madeyski Jerzy, Bronisław Chromy, Kraków 2007

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka