Marian Konieczny (1930–2017) – rzeźbiarz, pedagog. Studiował w l. 1948–1954 na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Po obronie dyplomu wyjechał na czteroletnie stypendium do Instytutu Malarstwa, Rzeźby i Architektury im. I. Repina w Leningradzie (ob. Petersburg). Po powrocie do Polski został wykładowcą ASP w Krakowie, gdzie przeszedł wszystkie stopnie awansu naukowego [był dziekanem Wydziału Rzeźby (1968–1972), a następnie rektorem (1972–1981)], w 2000 r. przeszedł  na emeryturę. Uprawiał rzeźbę monumentalną. Jest twórcą wielu pomników, z których najbardziej znanym pozostaje Pomnik Bohaterów Warszawy (Warszawska Nike) (1964). Z innych realizacji warto wspomnieć: pomnik Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie (1964), pomnik Tadeusza Kościuszki w Filadelfii (1979), pomnik Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie (1982).  W kolejnych dekadach M. Konieczny zaprojektował i realizował: pomnik Bartosza Głowackiego pod Racławicami (1994), Epitafium Królewskie dla katedry w Poznaniu (1995), pomnik Jana Pawła II w Licheniu (1998), Fontannę Apollina w Poznaniu (2002), pomnik Jana Zamoyskiego w Zamościu (2005). Współpracował z krakowskimi teatrami, m.in. w 1977 r. wykonał scenografię i kostiumy dla Teatru Bagatela do spektaklu Matka Joanna od Aniołów (reż. L.R. Nowak). Według historyczki sztuki Agaty Małodobry M. Konieczny w swojej twórczości: „Przenosił we współczesność klasyczne założenia rzeźby pomnikowej, znacząc je własną, doskonale rozpoznawalną estetyką opartą na ekspresji przedstawienia”.

M. Konieczny wykonał dla Filharmonii Pomorskiej popiersie Krzysztofa Pendereckiego(1933–2020). Światowej sławy kompozytor, dyrygent i pedagog, był wybitną osobowością nie tylko w dziedzinie muzyki, ale szeroko pojętej kultury współczesnej. Był autorem przełomowych dzieł polskiego sonoryzmu, utworów oratoryjnych, symfonicznych, scenicznych i kameralnych. Jego kompozycje rozbrzmiewają na wszystkich kontynentach. Jego imię nosi Akademia Muzyczna w Krakowie.

Zaproponowana przez M. Koniecznego konwencja popiersia interpretuje osobowość K. Pendereckiego jako postać z Panteonu Kultury. Przepełniona harmonią, a zarazem naznaczona pierwiastkiem melancholii rzeźba, z perspektywy czasu jest świadectwem spotkania dwóch silnych osobowości reprezentujących sztuki plastyczne i muzykę. I K. Penderecki i M. Konieczny, obok sukcesów na arenie międzynarodowej, realizowali się jako wykładowcy, z czasem profesorowie i wreszcie rektorzy uczelni: Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (M. Konieczny, w l. 1972–1981) oraz Państwowej Szkoły Muzycznej (ob. Akademii Muzycznej) w Krakowie (K. Penderecki, w l. 1972–1987). Konwencja popiersia nawiązuje do renesansowej i XIX wiecznej rzeźby portretowej. Realistycznie potraktowana twarz w zamyśleniu, z nieznacznie uniesionymi brwiami i czołem, wyraża introwertyczny stan emocjonalny – zarazem  skupiony proces twórczy. Spontaniczne, „eksperymentalne” szrafowania w dolnej partii ramion wydają się przypominać o sonorystycznej, laboratoryjnej, radykalnie awangardowej linii kompozytorskiej, którą reprezentował Penderecki od l. 50. XX w., zyskując opinię jednego z najbardziej wszechstronnych, a zarazem słynnych kompozytorów.

Krzysztof Penderecki był obecny na uroczystości odsłonięcia swojego popiersia w 1978 r. Uroczystość uświetniło wykonanie Koncertu skrzypcowego.

Bibliografia:

Aleksandra Kłaput-Wiśniewska, Andrzej Szwalbe w kontaktach z polskimi kompozytorami, [w:] Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t.2, Bydgoszcz 2016

Agata Małodobry, Marian Konieczny, 2017, [online], [dostępny: https://www.asp.krakow.pl/aktualnosci/zmar-profesor-marian-konieczny-artysta-rzebiarz], [dostęp: 31.03.2023]

Marian Konieczny. Katalog rzeźb, Kraków 1994

Rozmowa z Krzysztofem Pendereckim, w cyklu: „Rozmowy na nowy wiek” Katarzyna Janowska, Piotr Mucharski, 2021, [online], [dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=ZqdWeJxcyOA], [dostęp: 31.03.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Tadeusz Łodziana (1920–2011) – rzeźbiarz i pedagog. Studiował we Lwowie w Instytucie Sztuk Plastycznych (1937–1942, w l. 1941–1942 na tajnych kompletach). Po II wojnie światowej kontynuował naukę w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie, gdzie do 1950 r. pracował jako młodszy asystent. Dyplom obronił w 1954 r. w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Mariana Wnuka. Rozpoczął pracę na ASP w Warszawie, gdzie zdobywał kolejne stopnie naukowe, uzyskując stopień profesora zwyczajnego w 1989 r. Zajmowanie się rzeźbą należało do istoty życia T. Łodziany. Zdobył uznanie w dziedzinie form monumentalnych, portretowych i kameralnych. Jego sztuka wprowadzała zagadnienia formy czystej, nowoczesnej, bezinteresownej w idei i formie. Niejednokrotnie też rzeźbiarz odnosił się do archetypów nieświadomych, jakby sięgając w głąb kultury, do źródeł. W 1961 r. odsłonił pomnik Mauzoleum Ofiar Faszyzmu, Obóz Radogoszcz w Łodzi.  W l. 1965-1966, we współpracy z Romualdem Guttem (architektem) i Stanisławem Słoniną (rzeźbiarzem), T. Łodziana zrealizował w Warszawie Pomnik i Mauzoleum na Pawiaku, w których „forma plastyczna, zawierająca wielki ładunek ekspresji, została wkomponowana w płaską ścianę i obelisk-iglicę”. Powrotem do neoklasycznej figuracji czy pomników z czasów dwudziestolecia międzywojennego pozostaje odsłonięty w 1995 r. pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Wśród dokonań międzynarodowych wyróżnia się zaprojektowany wspólnie z Zofią Wolską, Arndtem Wittingiem i Günterem Merkelem Pomnik Żołnierza Polskiego i Niemieckiego Antyfaszysty w Berlinie (1972) czy Pomnik Mikołaja Kopernika w Bogocie (1974). T. Łodziana projektował również nagrobki, m.in. Juliana Krzyżanowskiego (z inskrypcją „Sicut ignis ardens”) na Cmentarzu Komunalnym w Warszawie (1978). T. Łodziana był wielokrotnie nagradzanym twórcą. W 1981 r. za rzeźbę Otwarta II zdobył Grand Prix na Międzynarodowym Biennale Rzeźby w Monaco.

Rzeźba T. Łodziany, przedstawiająca kompozytora i pianistę Ludomira Różyckiego (1883–1953) powstała na podstawie materiałów archiwalnych i interpretuje rysy twarzy dojrzałego kompozytora, prawdopodobnie według fotografii wykonanych po 1945 r. L. Różycki, jak widać w archiwalnych fotografiach, ubierał się niemal zawsze w eleganckie garnitury. Stylowy wygląd podkreślają zarysowane klapy marynarki i zawiązany pod szyją krawat. L. Różycki ukończył warszawski Instytut Muzyczny w 1904 r., a w l. 1904–1907 kontynuował studia kompozytorskie w Akademie der Künste w Berlinie. Jako kompozytor zadebiutował w Filharmonii Warszawskiej w 1904 r. scherzem symfonicznym Stańczyk op. 1 w 1904 r. W 1921 r. w Warszawie miał premierę jego balet Pan Twardowski (1919–1920). Balet Apollo i Dziewczyna zaprezentowany po raz pierwszy w Paryżu w 1937 r., przyniósł jego autorowi Złoty Medal Rządu Francuskiego. Dzieła L. Różyckiego, efektownie łączące reminiscencje romantyzmu, impresjonizmu i m.in. muzyki popularnej, cieszyły się ogromnym uznaniem. Partytury większości jego kompozycji spłonęły podczas powstania warszawskiego w 1944 r. Po zakończeniu okupacji niemieckiej L. Różycki był wykładowcą Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, a także dziekanem Wydziału Teorii, Kompozycji i Dyrygentury tej uczelni. Starał się także zrekonstruować swoje zniszczone w czasie wojny partytury.

Bibliografia:

Wiesława,Bąblewska-Rolke Monumental und Intim, [w:] Tadeusz Łodziana. Legende Der Polnische skulptur prof. Tadeusz Łodziana zum 90. geburtstag, pr. zb., Kracovia Galeria TOMAMI, Kraków 2010

Józef Kański, Ludomir Różycki, Warszawa 1955

Ludomir Różycki, Małgorzata Kosińska, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, październik 2006,[online], [dostępny: https://culture.pl/pl/tworca/ludomir-rozycki], [dostęp: 26.02.2023]

W kręgu pracowni prof. Tadeusza Łodziany, Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach tekst: Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Gorlice 2020

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Mieczysław Welter

Ludomir Różycki, 1984

brąz
wys. 120 cm
sygn. brak
rzeźba ustawiona w parku im. Jana Kochanowskiego w Bydgoszczy

Mieczysław Welter (ur. 1928) – rzeźbiarz i medalier. Studiował w l. 1948–1953 w Państwowej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, a następnie w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni rzeźbiarskiej Mariana Wnuka (1953–1956). Zadebiutował rok przed ukończeniem studiów. Odbył wiele inspirujących podróży po Europie i świecie. W twórczości bliska jest artyście tradycja klasyczna, której kolebką jest starożytna Grecja. Fascynowały go również dokonania Etrusków, co widoczne jest w dziele Garncarz (1959). Pozostaje mistrzem nastrojowych portretów rzeźbiarskich. Na jego bogaty dorobek składają się m.in.: pomnik Króla Maciusia I (pamięci Janusza Korczaka)w Szczecinie (1960), pomnik Męczeństwa na terenie obozu zagładyw Sobiborze (1963), Pomnik dla uczczenia ofiar obozu zagłady w Potulicach (1965), pomnik Mikołaja Kopernika we Fromborku (1973), pomnik Fryderyka Chopina w Słupsku (1976), pomnik Marii Konopnickiej we Wrześni (1979), pomnik Zygmunta Krasińskiego w Opinogórze (1989).  

Rzeźba Ludomira Różyckiego(1883–1953), jest drugim wizerunkiem autora baletu Pan Twardowski w kolekcji Filharmonii Pomorskiej, obok portretu autorstwa Tadeusza Łodziany. Rozbudowane popiersie ustawione jest na prostopadłościennym wysokim cokole, z napisem w prostokątnej płycinie: LUDOMIR/RÓŻYCKI. Realistycznie potraktowany wizerunek L. Różyckiego zwrócony jest delikatnie w lewą stronę. Delikatne, pionowe cięcia na całej powierzchni popiersia uwysmuklają sylwetkę. W stroju wyróżnia się zawiązana pod szyją aksamitka.

Bibliografia:

Mieczysław Welter. Rzeźba. Katalog wystawy (grudzień 1970), tekst: Lech Grabowski, redakcja katalogu: Barbara Mitschein, Związek Polskich Artystów Plastyków, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych „Zachęta”, Warszawa 1970

Mieczysław Welter, [online], [dostępny:https://rzezba-oronsko.pl/artysci/mieczyslaw-welter/ ], [dostęp: 7.04.2023]

[z.j.], Rok Ludomira Różyckiego. W Bydgoszczy stanie pomnik twórcy „Bolesława Śmiałego”, „Ilustrowany Kurier Polski”, 21.12.1982, nr 239, s. 1

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Witold Marciniak

Ludwig van Beethoven, 1976

rzeźba – brąz (odlew: Brąz Dekoracyjny Warszawa)
cokół – granit z Michałowic
wys. rzeźby: 220 cm, wys. cokołu: 118 cm
sygn. brak
rzeźba ustawiona przy elewacji wschodniej Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy

Witold Marciniak (1922–1999) – rzeźbiarz i medalier. Studiował na Wydziale Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, pod kierunkiem Stanisława Horno-Popławskiego i Tadeusza Godziszewskiego w l. 1947–1952. Od 1953–1956 pracował przy rekonstrukcji rzeźb i detalu architektonicznego w Gdańsku. Od 1957 do 1988 r. pracownik naukowy UMK w Toruniu (Wydział Sztuk Pięknych, Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa w Zakładzie Rzeźby i Detali Architektonicznych). Jest twórcą kopii rzeźby Pięknej Madonny z Torunia (zaginionej w czasie II wojny światowej). Wykonana w 1956 r., znajduje się w kościele pw. św. Janów w Toruniu. W. Marciniak wykonał rzeźby plenerowe dla Torunia takie jak m.in.: pomnik „De revolutionibus” (w hołdzie Mikołajowi Kopernikowi) w Toruniu (1973), pomnik Samuela Bogumiła Lindego w Toruniu (1976). Przez wiele lat pełnił funkcję przewodniczącego Sekcji Rzeźby w Toruńskim Oddziale Związku Polskich Artystów Plastyków. 

Ludwig van Beethoven, 1976

Rzeźba całopostaciowa ustawiona na cokole. Ludwig van Beethoven (1770–1827), zaliczany razem z Josephem Haydnem i Wolfgangiem Amadeuszem Mozartem do Trzech Klasyków Wiedeńskich, został pokazany hieratycznie, z podkreśleniem mocy romantycznego geniusza muzyki. Kompozytor ma pochyloną głowę, zmarszczone brwi, z twarzy emanuje skupienie. Autora muzyki Ody do radości (do słów wiersza Friedricha Schillera) rzeźbiarz odtworzył, inspirując się licznymi zachowanymi portretami z epoki, m.in. obrazem Josepha Karla Stielera z 1820 r.. Z zapisów kronikarskich wiemy, że Beethoven nie dbał o wygląd. Miał ulubiony, długi płaszcz, zniszczony do tego stopnia, że muzyka zatrzymano pewnego razu w Wiedniu, podejrzewając go o włóczęgostwo. Nieco elegancji dodawała Beethovenowi modna na przełomie XVIII i XIX w. chusta wiązana na wysokim kołnierzu koszuli (tzw. halsztuk) –  na portrecie namalowanym przez Carla Traugotta Riedela (1801), twórca IX Symfonii nosi właśnie taki element męskiej garderoby. W. Marciniak pokazał wirtuoza w długim płaszczu, z postawionym kołnierzem, którego skraj kompozytor podtrzymuje lewą ręką. Prawa dłoń wspiera lewą na wysokości nadgarstka. Fałdy płaszcza są głębokie, co w słoneczny dzień wzmacnia efekty światłocieniowe. Na cokole napis: BEETHOVEN.

Bibliografia:

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Akta Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy, sygn. 77

Bohdan Pociej, Wojciech Skrodzki, Kompozytorzy polscy w portrecie rzeźbiarskim, Bydgoszcz 1982

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Jan Kucz (1936–2021) – rzeźbiarz i pedagog. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, w której, po zakończeniu nauki (dyplom otrzymał w pracowni Franciszka Strynkiewicza), w 1961 r. został wykładowcą (tytuł profesora otrzymał w 1989). J. Kucz był autorem rzeźb kameralnych i monumentalnych. Wypowiadał się w miękkich materiałach (tkaniny, roślinność), w ceramice, metalu, kamieniu. Eksperymentował wykorzystując w swoich pracach papę, asfalt, ziemię. Tworzył instalacje z wykorzystaniem światła, zajmował się fotografią, video-artem. Jest autorem pomników: Ludwika Zamenhofa w Białymstoku (1973), Stefana Kardynała Wyszyńskiego na Jasnej Górze (1997), Jana Pawła II w Kaliszu (1999, współautor Krzysztof Malec), Cyryla Ratajskiego w Poznaniu (2005), Jana Kochanowskiego w Radomsku (2006), Jana Pawła II w Bielsku-Białej (2006). Jest uznawany za wybitnego twórcę figuracji metaforycznej.

Michał Spisak, 1980

Michał Spisak (1914–1965), przedstawiciel kierunku neoklasycystycznego w muzyce, studiował w klasie skrzypiec i kompozycji Śląskiego Konserwatorium. Ukończył je w 1937 r. z wyróżnieniem, co zadecydowało o tym, że Śląskie Towarzystwo Muzyczne ufundowało M. Spisakowi stypendium na dalsze studia kompozytorskie w Paryżu (w klasie Nadii Bulanger). II wojnę światową przeżył w Paryżu i to stolica Francji po 1945 r. stała się jego drugą ojczyzną. Nie zerwał kontaktu z Polską. W 1947 r. został członkiem Związku Kompozytorów Polskich, a jego utwory były regularnie wykonywane podczas „Warszawskiej Jesieni” i Poznańskiej Wiosny Muzycznej. Od 2005 r.  odbywa się Ogólnopolski (od 2007 Międzynarodowy) Festiwal Muzyczny im. Michała Spisaka w Dąbrowie Górniczej, rodzinnym mieście kompozytora.

Głowa portretowa Michała Spisakaopracowana została przez J. Kucza z zachowaniem szczegółów, nawet takich jak okulary w mocnej, szerokiej oprawie. Przechylenie głowy sugeruje zasłuchanie i zaciekawienie. Z twarzy emanuje spokój i życzliwy dystans do świata. 

Bibliografia:

Jan Kucz – rzeźba, Grażyna Gierałtowska-Kucz – malarstwo, Konrad Kucz – grafika komputerowa. Katalog wystawy w Galerii Bielskiej BWA, Bielsko-Biała 2002

Aleksandra Kłaput-Wiśniewska, Andrzej Szwalbe w kontaktach z polskimi kompozytorami, [w:] Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t. 2, Bydgoszcz 2016

Michał Spisak, oprac. Małgorzata Kosińska, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich Warszawa marzec 2006, [online], [dostępny: https://culture.pl/pl/tworca/michal-spisak], [dostęp: 24.03.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Henryk Rasmus

Mieczysław Karłowicz, 1976

rzeźba – piaskowiec
cokół – granit ze Strzegomia
wys. rzeźby: 389 cm, wys. cokołu: 80 cm
sygn. brak
rzeźba ustawiona w parku im. Jana Kochanowskiego w Bydgoszczy

Henryk Rasmus (1935–1991) – rzeźbiarz i medalier. Ukończył Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Zakopanem, a następnie w l. 1957–1963 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku w pracowniach Alfreda Wiśniewskiego i Hanny Żuławskiej. Po powrocie do rodzinnego Grudziądza, od 1963 r. zatrudniony na stanowisku plastyka-projektanta w Grudziądzkich Zakładach Przemysłu Gumowego „Stomil”. Był autorem pomników w Grudziądzu i na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, m.in.: pomnika Walki i Męczeństwa w Nakle nad Notecią (1969), pomnika Kosmodrom w Grudziądzu (1970), pomnika Mikołaja Kopernika w Grudziądzu (1972), popiersia Władysławy Staruszkiewicz w Grudziądzu (1976).

Obok popiersia Mieczysława Karłowicza autorstwa Alfonsa Karnego, rzeźba plenerowa przedstawiająca Mieczysława Karłowicza (1876–1909) jest drugim wizerunkiem kompozytora w zbiorach Filharmonii Pomorskiej. Rzeźba całopostaciowa, ustawiona na cokole i dodatkowo na dwóch stopniach. Prawa noga jest prosta, lewa zgięta, wsparta na wyższym stopniu, co dynamizuje sylwetkę. O lewe udo oparta została lewa dłoń, prawą dłoń kompozytor schował w kieszeni płaszcza. M. Karłowicz był zapalonym taternikiem. Podniesienie figury ponad cokół za pomocą dodatkowych stopni nawiązuje do pasji wspinaczkowej kompozytora. Na cokole napis: MIECZYSŁAW KARŁOWICZ.

Kamienny posąg M. Karłowicza tworzy zespół z rzeźbami przedstawiającymi Grażynę Bacewicz (autorzy: Ewelina Szczech-Siwicka, Henryk Siwicki) i Stanisława Moniuszkę (autor: Witold Marcinkiewicz), ustawionymi po północnej stronie Filharmonii Pomorskiej, na tle parkowej zieleni.

Bibliografia:

Edwin Brzostowski, Z żałobnej karty. Henryk Marian Rasmus (1935–1991), „Biuletyn Koła Miłośników Grudziądza”, 14 października 1992, dodatek IV

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Ewelina Szczech-Siwicka i Henryk Siwicki

Piotr Czajkowski, 1976

rzeźba – brąz (odlew: Brąz Dekoracyjny Warszawa)
cokół – granit różowy z Michałowic
wys. rzeźby: 240 cm, wys. cokołu: 58 cm
sygn. ESH (na podstawie, w owalu)
rzeźba ustawiona na skwerze przed Zespołem Szkół Muzycznych im. Artura Rubinsteina w Bydgoszczy

Ewelina Szczech-Siwicka (ur. 1932) – rzeźbiarka, medalierka i graficzka. Studiowała do 1955 r. na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu, w pracowni Jerzego Hoppena. Twórczyni ekslibrisów. Projektantka neonów hotelu „Helios” w Toruniu (1972)

Henryk Siwicki (1927–2004) – rzeźbiarz i medalier, malarz i rysownik. Studiował do 1955 r. na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu, w pracowni Tymona Niesiołowskiego i Tadeusza Godziszewskiego. Jego wiersze i wspomnienia, ilustrowane autorskimi grafikami Z ciemności w ciemność ukazały się w 2016 r.

Ewelina Szczech-Siwicka i Henryk Siwicki stworzyli wspólnie wiele dzieł rzeźbiarskich w Toruniu i na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, m.in.: Zegar słoneczny w Toruniu (1973, upamiętniający Rok Kopernikański), Zegar słoneczny „Paw” w Inowrocławiu (współprojektant: Wit Płażewski, 1975), pomnik Dzieciom Polskim Ofiarom Faszyzmu w Toruniu (1980),  pomnik Ludwika Rydygiera w Chełmnie (1984), zrekonstruowali pomnik Żołnierza Polskiego w Grudziądzu (1986).

Projektowali wystroje wnętrz, m.in. dla Pijalni Wód Mineralnych w Ciechocinku (1974).

W 2010 r. Ewelina Szczech-Siwicka i Henryk Siwicki obchodzili w toruńskiej galerii „Na piętrze” wspólny jubileusz 55-lecia działalności artystycznej.

Piotr Czajkowski, 1976

Rzeźba całopostaciowa, ustawiona na podstawie i na cokole. Rosyjski kompozytor Piotr Czajkowski (1840–1893), twórca najsłynniejszego baletu na świecie – Jeziora łabędziego (1877), pokazany został jako zatopiony w myślach artysta. Patrzy w dół, palcami lewej dłoni dotyka modnie przystrzyżonej, krótkiej brody. Prawą rękę, zgiętą w łokciu, ma ułożoną na wysokości pasa. Ubrany został w długi, sięgający poniżej kolan podróżny płaszcz z wysokim kołnierzem i z krótką peleryną. Twórcy zdynamizowali sylwetkę, ukazując autora Dziadka do orzechów (1892) z wysuniętą prawą nogą, nieznacznie pochylonego do przodu.

Bibliografia:

Plastyka Toruńska 1945–1975. Katalog wystawy, komisarz wystawy Barbara Narębska-Dębska, red. katalogu Bogusław Mansfeld,  Toruń 1975

opracowanie: dr Agnieszka Wysocka

Barbara Bieniulis-Strynkiewicz (1922–1996) – rzeźbiarka, rysowniczka, wykładowczyni, krytyczka sztuki. Studiowała w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, podczas których wyjechała na roczne stypendium do Paryża. Dyplom obroniła w 1950 r. w pracowni Franciszka Strynkiewicza. B. Bieniulis-Strynkiewicz była autorką poetyckich rzeźb, chętnie eksponowanych w plenerze. Wprowadzała do swoich prac łagodne formy, w których ważną rolę odgrywały ażury, synteza i organiczność. Współtworzyła razem z mężem, Franciszkiem Strynkiewiczem, słynny park – pracownię eksperymentalnej ceramicznej rzeźby w Mogielnicy (od 1955), gdzie oboje prezentowali swoje dzieła. Ich wspólnym projektem jest m.in. pomnik Partyzantów w Kraśniku (1966). W l. 70. XX w. związała swoje życie zawodowe z toruńskim Uniwersytetem Mikołaja Kopernika, gdzie kierowała Zakładem Rzeźby na Wydziale Sztuk Pięknych (w l. 1975–1982, od 1977 jako docent). Publikowała teksty krytyczne, recenzje i eseje o sztuce (w l. 1948-50 na łamach „Przeglądu Artystycznego”, „Nowin Literackich” czy „Problemów”).

Piotr Perkowski (1901–1990) należał do grona charyzmatycznych kompozytorów i animatorów życia muzycznego, działających aktywnie mimo tragicznych czasów, w których przyszło im żyć. Studiował w warszawskim Konserwatorium Muzycznym (1923–1925), w klasie Romana Statkowskiego i pobierał prywatne lekcje u Karola Szymanowskiego. Następnie studiował w Paryżu u Alberta Roussela (1926–1928). Założył w 1926 r. Stowarzyszenie Młodych Muzyków Polaków w Paryżu. W 1930 r. w Warszawie przewodził Towarzystwu Przyjaciół Muzyki Symfonicznej w Warszawie i przyjął stanowisko wiceprezesa polskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. W l. 1936–1939 był profesorem i dyrektorem Konserwatorium oraz Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego w Toruniu. W czasie okupacji niemieckiej prowadził tajne nauczanie. Walczył w powstaniu warszawskim (pseud. dr Puławski). W l. 1946–1951 i 1954–1971 był profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Równolegle do pracy pedagogicznej był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Filharmonii Krakowskiej i Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach.

Rzeźba B. Bieniulis-Strynkiewicz przedstawiająca Piotra Perkowskiego, należy do szlachetnej w wyrazie kompozycji portretowej. Artystka połączyła fizyczne podobieństwo P. Perkowskiego z interpretacją jego poetyckiej, łagodnej osobowości. Skupienie oddane zostało ściągnięciem brwi, pionowymi zmarszczkami i przymkniętymi powiekami. Zaczesane włosy odsłaniają wysokie czoło.

Bibliografia:

Barbara Bieniulis-Strynkiewiczowa, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, [online], [dostępny: https://rzezba-oronsko.pl/artysci/barbara-bieniulis-strynkiewicz/], [dostęp: 3.03.2023]

Barbara Bieniulis-Strynkiewiczowa, Strona Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu, [online], [dostępny:

http://www.rzezba.umk.pl/?barbara-bieniulis-strynkiewicz,80], [dostęp: 3.03.2023]

Mogielnica. Natura i rzeźba. Pracownia doświadczalna Barbary i Franciszka Strynkiewiczów. Katalog wystawy, teksty J. Starzyński, B. i F. Strynkiewiczowie, Mogielnica 1971

Piotr Perkowski, oprac. Małgorzata Kosińska,Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, marzec 2006, [online], [dostępny: https://culture.pl/pl/tworca/piotr-perkowski], [dostęp: 3.03.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Stanisław Słonina

Promethidion [w hołdzie Cyprianowi Kamilowi Norwidowi], 1988

brąz
wys. 180 cm
sygn. brak
rzeźba ustawiona przed elewacją frontową (zachodnią) gmachu Filharmonii Pomorskiej

Stanisław Słonina (ur. 1936) – rzeźbiarz, rysownik, eseista i pedagog. Ukończył Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Zakopanem w 1956 r., a następnie studiował w l. 1956–1962 na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni Mariana Wnuka. W 1962 r. został wykładowcą akademickim w macierzystej uczelni, pełniąc funkcję prorektora (1978–1981) i dwukrotnie dziekana Wydziału Rzeźby. Należy do Międzynarodowego Stowarzyszenia Medalierów FIDEM. S. Słonina specjalizuje się w rzeźbie monumentalnej, pracuje w metalu, granicie i ceramice. Uprawia też rzeźbę plenerową i relief. Mimo rozmiarów rzeźby S. Słoniny są pełne poezji. W ikonografii S. Słoniny ważne miejsce zajmuje duchowość i sacrum. Zrealizował m.in. pomniki Jana Pawła II w Buenos Aires (1999), Łowiczu (2000), Żyrardowie (2009). Inne realizacje to m.in. pomnik Józefa Piłsudskiego w Częstochowie (1990), pomnik Henryka Sienkiewicza we Włocławku (1971). W realizacjach kameralnych S. Słonina sięga po nietuzinkowe materiały i struktury, np. metalowe druciki (które traktuje jak nić pajęczą, czy włóczkę) – Tetoriente (Głowa wschodu) (1971), Dziki bohater (1972). O tym etapie twórczości S. Słoniny tak pisała jego córka Urszula Słonina: „Drobniutkie niteczki błyszczące metalicznym blaskiem, wciągają nas w swój prawie niematerialny wymiar. Mówią o cierpliwej, benedyktyńskiej pracowitości autora (…)”.

Promethidion [w hołdzie Cyprianowi Kamilowi Norwidowi], 1988

Rzeźba Promethidion S. Słoniny jest hołdem dla Cypriana Kamila Norwida (1821–1883), twórcy poematu pod tym tytułem, wydanego w Paryżu w 1851. Dzieło należy do cyklu metaforycznych prac, w których rzeźbiarz interpretuje fenomeny: natchnienia, metamorfozy, światła i kontemplacji. Twórczość C.K. Norwida,  poety i artysty plastyka, była ważna dla S. Słoniny. Już w 1974 r. rzeźbiarz poświęcił romantycznemu poecie pracę  Podzwonne Norwidowi.

Promethidion jest dialogiem z „duchem Poety”. Odbiorcy konfrontują się  symbolami, archetypami, zakomponowanymi na „pulpicie” postumentu.  Należą do nich: dłoń [odpowiedzialna za akty twórcze, za zapisywanie tekstów, za kształtowanie rzeźby, etc.] i skrzydła [symbolizujące poezję, duszę, natchnienie poetyckie, wzlatywanie ponad dosłowność]. Ta przestrzenna metafora odnosi się do mistycyzmu, przypominając m.in. motyw opuszczonej dłoni Chrystusa z obrazu Rogiera van der Weydena Zdjęcie z krzyża (1435), która, mimo tragedii Ukrzyżowanego zwiastuje Zmartwychwstanie. W kompozycji Promethidion S. Słoniny forma dłoni opada pionowo, jakby bez siły, natomiast przedramię rozdzielone na dwie części unosi się ku górze, przypominając rozpostarte skrzydła, lub płonący ogień. Rzeźba Promethidion wydaje się próbą skomunikowania z genialnym pisarzem i artystą XIX w., a zaproponowane symbole, wynikają z zasłuchania w naturę poematu Norwida.

Druga kompozycja S. Słoniny Promethidion,znajduje się w kolekcji Muzeum Romantyzmu w Opinogórze.

Rzeźba Promethidion [w hołdzie Cyprianowi Kamilowi Norwidowi], miała współtworzyć Galerię Rzeźby Romantycznej zaplanowaną przez Andrzeja Szwalbego, realizowanej od połowy l. 80. XX w. dla założenia pałacowo-parkowego w Ostromecku.

Bibliografia:

Stanisław Słonina. Medale. Katalog wystawy, tekst: Wiesława Bąblewska-Rolke, CBWA Warszawa Kordegarda, Warszawa 1980

Stanisław Słonina, [online], [dostępny:https://rzezba-oronsko.pl/artysci/stanislaw-slonina/],  [dostęp: 2.04.2023]

Stanisław Słonina, film dokumentalny, reż. Piotr Welk, Andrzej Artymowicz, Instytut Sztuki Mediów Warszawa 2021, https://vimeo.com/536779871 [dostęp: 2.04.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede

Stanisław Radwański (ur. 1941) – rzeźbiarz, malarz i pedagog. Studiował na Wydziale Rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, gdzie obronił dyplom w pracowni Stanisława Horno-Popławskiego w 1968 r. Od 1973 r. związany z macierzystą uczelnią [ob. ASP w Gdańsku]. W latach 1990–1996 rektor gdańskiej ASP. W 1997 r. kierował Pracownią Rzeźby Uniwersytetu Radford w Virginii w USA. Jest uznanym twórcą oryginalnych propozycji formalnych, wirtuozem współczesnej rzeźby wprowadzającym do ikonosfery jemu tylko właściwe czyste formy, np. motywy poklatkowości i spotęgowania semantyczno-wyrazowe [jak w Portrecie Taty, 1983], nadrealność wariacyjnych kompozycji [np. Muza, czy Kroczący], i inne wrażliwe interpretacje podejmowanych problemów, poszerzające fenomen nurtu nowej figuracji, nowej fali, postmodernizmu, wreszcie sztuki obu dekad XXI w. w otwartej przestrzeni miast. S. Radwański wielokrotnie odznaczany i honorowany, m.in. w 2021 r. otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” wręczony w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

S. Radwański jest autorem cykli figuratywnych w przestrzeni otwartej, w tym rzeźby Kroczący i kompozycji Para (figur trzymających się za ręce) dla Kantonu w Chinach (obie z l. 2016–2017). Obie rzeźby wykonano na zaproszenie organizatorów „Festiwali poetyckich i filmowych” odbywających się w Kantonie. Do rzeźb dla przestrzeni otwartych (w tym sakralnych)  oraz dla miejsc upamiętnienia należą m. in.: pomnik Jacka Malczewskiego w Radomiu (1983), rzeźby do wnętrz Opery Bałtyckiej w Gdańsku Wrzeszczu i Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy (lata 80-90 XX w.), pomnik Jana Gutenberga w Gdańsku (1998), pomnik Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (2005),  pomniki Jana Pawła II w Toruniu (2007) i w Pampelunie w Hiszpanii (2010) oraz w Mławie (2010). W 2008 r. rzeźbiarz zrealizował pomnik Juliusza Słowackiego w Kijowie.

S. Radwański w wywiadzie z prof. Adrianą Majdzińską (2021), tak wspominał czas nauki w Liceum Plastycznym w Gdyni Orłowie: „(…) była to taka wyjątkowa szkoła, w której znaleźli się wybitni pedagodzy – artyści. Oni przede wszystkim zarazili nas sztuką. Nigdy nie czułem się bardziej artystą niż w liceum. Jak się chodziło na wagary, to tylko po to żeby malować. (…) najpierw widziałem siebie jako malarza. Dużo rysowałem, dużo malowałem. (…) Stało się inaczej, dzięki wojsku i dzięki geometrii skończyłem Rzeźbę. Do rzeźby prowadzą różne drogi. (…) Artysta powinien być odrobinę szalony (…). Gdy dotykam spraw historycznych, nie uderzam w nutę pompatyczną. Staram się znaleźć jakiś skrót. Na przykład jak robiłem kiedyś popiersie Dantego czy Napoleona – to nie były portrety. (…) Zapamiętujemy na podstawie różnych przetworzonych rzeczy i pozostają znowu, jakieś tylko kody, którymi się porozumiewamy”.

Romantyczność. Adam Mickiewicz, 1990

W kompozycji figuratywnej S. Radwański przedstawił Adama Mickiewicza (1798–1855), genialnego poetę doby romantyzmu, reprezentanta elit kulturalnych tzw. Wielkiej Emigracji. Szlachetna w wyrazie, smukła, całopostaciowa sylwetka wieszcza, ukazana w układzie asymetrycznym, wydaje się jednocześnie przysiadać i podrywać do aktywności. Dalekim echem tej formy wydaje się rzeźba Mickiewicz budzący geniusza poezji z 1890 r. autorstwa Antoniego Kurzawy (1842–1898). Innymi, intuicyjnie obecnymi odniesieniami, czytelnymi poprzez geometryzację, dynamizm ale też „kaskadową” syntezę, pozostaje rokokowa, sakralna rzeźba lwowskiego twórcy Johanna Georga Pinsela (zm. ok. 1761–1762)) oraz dokonania Formistów (działających w l. 1917-1922), w tym projekt pomnika A. Mickiewicza dla Wilna Zbigniewa Pronaszki (1922). Dalekim odniesieniem wydają się także rozświetlone wewnętrznym blaskiem, rozmigotane ikony Teofana Greka (Teofane il Greco) z końca XIV w. Podstawa, na której wspiera się (jakby młodzieńczy) A. Mickiewicz, przypomina motywy francuskiego malarstwa romantycznego, [wyobrażenia poety Georga Byrona]. Poeta został pokazany przez S. Radwańskiego jako podróżnik. Ubrany jest w charakterystyczny płaszcz i obrazuje tułaczy los nie tylko A. Mickiewicza, ale wielu Polaków opuszczających Ojczyznę po klęsce Powstania Listopadowego (1831).

Rzeźba Romantyczność. Adam Mickiewicz, miała współtworzyć Galerię Rzeźby Romantycznej zaplanowaną przez Andrzeja Szwalbego, realizowaną od połowy l. 80. XX w. dla założenia pałacowo-parkowego w Ostromecku.

Bibliografia:

Stanisław  Radwański [w:] Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 1945–2005, Tradycja i współczesność. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe Gdańsk, red. Wojciech Zmorzyński, Gdańsk 2005

Stanisław Radwański. Obecny – nieusprawiedliwiony, film towarzyszący wystawie indywidualnej S. Radwańskiego, Zbrojownia Sztuki ASP w Gdańsku, kurator Mariusz Białecki, publ. 17.XI.2021, [online], [dostępny: https://www.youtube.com/watch?v=MNQXp12Wuxk], [dostęp: 18.02.2023]

opracowanie: dr Dorota Grubba-Thiede